هجرت نه یک واقعه تاریخی، بلکه راهبرد دائمی قرآن است برای رهایی، رشد و ساختن آینده‌ای شایسته‌تر.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نسیم قم، مهاجرت در منطق قرآن تنها یک جابه‌جایی جغرافیایی نیست؛ یک تحول وجودی، اخلاقی و اجتماعی است که انسان را از وضعیت ناتوانی و بی‌عدالتی، به مشارکت فعال در ساخت جامعه‌ای سالم و توحیدی منتقل می‌کند.
آیات آغازین سوره نساء که محورهای مهمی از مسئولیت اجتماعی، عدالت، صیانت از کرامت انسان و ساخت جامعه اخلاقی را بیان می‌کند ـ زمینه‌ای روشن را برای فهم فلسفه قرآنی هجرت فراهم می‌سازد.
نخست – هجرت؛ گسستن از چرخه ظلم و نابرابری
در آیات ابتدایی سوره نساء، تأکید بر رعایت حقوق یتیمان، عدالت در خانواده، حفظ اموال مردم و پرهیز از ستم به ضعفا، یک پیام بنیادین دارد: جامعه‌ای که در آن ظلم نهادینه شده باشد، انسان مؤمن را به هجرت فرامی‌خواند.
هجرت یعنی: خروج از ساختارهای فاسد، رهایی از نظام‌های تبعیض‌آلود و پیوستن به محیطی که امکان زیست اخلاقی و توحیدی در آن فراهم باشد.
دوم – هجرت؛ واکنشی اخلاقی به مسئولیت انسان
آیات این سوره بارها تکرار می‌کند: «إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلَیْکُمْ رَقِیباً» و «کَانَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیماً».این یادآوری دائمی یعنی: انسان موجودی است مسئول؛ اگر در محیطی امکان انجام وظایف اخلاقی و دینی‌اش از بین رفت، هجرت وظیفه‌ای اخلاقی می‌شود. هجرت، در این معنا، رفتاری فرارگونه نیست؛ تحقق مسئولیت انسانی است.
سوم – هجرت؛ شرط رشد و بلوغ اجتماعی
سوره نساء رشد را شرط تحویل گرفتن مسئولیت و اموال یتیمان می‌داند. این منطق، در سطح اجتماعی نیز جاری است: هجرت فرصتی است برای بلوغ، شکوفایی و استقلال انسان.
کسی که در سرزمین تمنّا و ترس زندگی می‌کند، نه می‌تواند عادلانه عمل کند و نه توان ساختن دارد. هجرت به انسان امکان می‌دهد از فضای اختناق به فضای رشد وارد شود.
چهارم – هجرت؛ راهبردی قرآنی برای رهایی محرومان
در آیات مرتبط با وصیت، ارث، عدالت خانوادگی، حقوق زنان و کودکان، قرآن چرخه‌ای از حمایت از اقشار محروم را ترسیم می‌کند. هجرت، در امتداد همین راهبرد است: رهایی انسان از ساختارهایی که او را تحقیر می‌کند، خروج از جامعه‌ای که در آن «اکل اموال مردم بالباطل» رایج است، و پیوستن به جامعه‌ای که بر ستون‌های عدالت بنا شده است.
پنجم – هجرت؛ تصمیمی ارادی برای ساخت آینده
در آیه «وَلْیَخْشَ الَّذِینَ لَوْ تَرَکُوا مِنْ خَلْفِهِمْ ذُرِّیَّهً ضِعَافاً»، قرآن به آینده‌نگری اشاره می‌کند.
این پیام روشن است: هجرت، اقدامی است برای ساخت آینده سالم‌تر برای نسل‌های آینده. انسان مؤمن تنها برای خود تصمیم نمی‌گیرد؛ هجرت او یک پروژه تمدنی است.
ششم – هجرت؛ خروج از مرگ خاموش و ورود به حیات فعال
در بخش‌هایی از سوره نساء، سخن از کسانی است که با ظلم یا بی‌عدالتی زندگی را از درون تهی می‌کنند. قرآن در چنین مواردی هشدار می‌دهد که ماندن در محیط مرگ‌آور، انسان را به خاموشی اخلاقی نزدیک می‌کند.
هجرت یعنی: حرکت به سوی حیات، پویایی، و نجات معنوی. در مجموع هجرت در قرآن، برخلاف برداشت سطحی رایج، صرفاً انتقال از یک نقطه به نقطه دیگر نیست.
این حرکت بزرگ سه کارکرد اساسی دارد:
۱. اخلاقی: گسستن از ظلم و پیوستن به عدالت.
۲. اجتماعی: عبور از محیط رکود و ورود به جامعه‌ی سازنده.
۳. وجودی: آغاز حیات تازه‌ای که در آن انسان می‌تواند «قائم بالقسط» باشد.
با این نگاه، هجرت نه یک واقعه تاریخی، بلکه راهبرد دائمی قرآن است برای رهایی، رشد و ساختن آینده‌ای شایسته‌تر.
یادداشت از: حجت‌الاسلام بهمن اکبری، رایزن فرهنگی سابق ایران در عمان
منبع خبر: خبرگزاری تسنیم
