علامه سید محمدحسین طباطبایی، فیلسوف بزرگ معاصر، با پشتکاری کم‌نظیر از رنج یتیمی تا قله‌های اندیشه پیش رفت و با آثاری ماندگار چون المیزان و تربیت نسل نوین اندیشمندان، نقشی بی‌بدیل در احیای فلسفه اسلامی ایفا کرد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نسیم قم، علامه سید محمدحسین طباطبایی، از برجسته‌ترین متفکران و فیلسوفان معاصر جهان اسلام، به‌عنوان یکی از ستون‌های اصلی احیای تفکر فلسفه اسلامی در قرن اخیر شناخته می‌شود. وی در سال ۱۲۸۱ شمسی در تبریز و در خاندان علمیِ شناخته‌شده‌ای دیده به جهان گشود. از دست دادن مادر در پنج‌سالگی و پدر در نه‌سالگی، رنج یتیمی را از کودکی بر جان او نشاند، اما این سختی‌ها مانع مسیر علمی‌اش نشد. وصی پدر با اخلاق نیکو و شیوه تربیتی اسلامی، مسئولیت پرورش او و برادرش را برعهده گرفت و زمینه آموزش‌های اولیه را فراهم ساخت.
آغاز مسیر علمی
علامه بخش نخست تحصیلاتش را با آموزش قرآن، ادبیات فارسی و متون کلاسیک آغاز کرد. در ادامه وارد تحصیلات حوزوی شد و طی هفت سال، مجموعه علوم مقدماتی حوزه از صرف و نحو تا فقه، اصول، منطق، فلسفه و کلام را به‌طور کامل فراگرفت. استعداد و پشتکار چشمگیر او سبب شد که استادانش، وی را به مراتب بالای تحصیل رهنمون کنند.
علامه طباطبایی برای تکمیل تحصیلات، رهسپار نجف اشرف شد. در درس بزرگانی چون آیت‌الله نائینی، آیت‌الله شیخ محمدحسین اصفهانی و آیت‌الله حجت کوه‌کمری حاضر شد و در مدت شش سال دروس عالی فقه و اصول را به پایان رساند. در فلسفه نیز شاگرد برجسته حکیم سید حسین بادکوبه‌ای بود و نزد او آثار مهم فلسفی همچون منظومه سبزواری، اسفار، شفا، اثولوجیا، مشاعر و تمهید القواعد را فرا گرفت.
بازگشت ناخواسته و سال‌های سخت در تبریز
پس از مدتی، مشکلات مالی او را ناچار به بازگشت به تبریز کرد؛ دورانی که خود آن را «سال‌های سیاه زندگی» می‌نامد. نیاز شدید اقتصادی، او را از فعالیت‌های علمی دور ساخت و برای گذران زندگی به کشاورزی روی آورد. علامه بعدها می‌نویسد که در این سال‌ها احساس می‌کرد عمرش در حال تباه شدن است.
سرانجام با تصمیمی سرنوشت‌ساز، تبریز را ترک کرد و به قم رفت؛ شهری که آن را «رهایی از زندان رنج» توصیف می‌کرد. با حضور در حوزه علمیه قم، بار دیگر فعالیت علمی خود را آغاز کرد و چند دهه از عمرش را صرف تدریس، تحقیق و تولید آثار ماندگار کرد. تربیت نسل بزرگی از اندیشمندان معاصر، ثمره آن دوران پربرکت است.
پشتکار علمی بی‌وقفه
علامه طباطبایی از دوران جوانی تا پایان دوره تحصیل حدود ۱۷ سال، به گفته خود، «هیچ سستی در مسیر طلب علم» به خود راه نداد. شب‌هایی را تا صبح در مطالعه می‌گذراند و بسیاری از مسائل علمی را در خلوت اندیشه حل می‌کرد. زندگی‌اش را وقف علم، تعلیم و تربیت طلاب کرد و از لذت‌ها و مشغله‌های روزمره چشم پوشید.
تألیفات در نجف
رسائل متعدد در منطق، فلسفه و مباحث نظری مانند رساله فی البرهان، رساله فی المغالطه، رساله فی الافعال و …
تألیفات در تبریز
مجموعه‌ای از رسائل مهم فلسفی و کلامی همچون رساله فی اثبات الذات، رساله فی الصفات، رساله فی الوسائط و تحقیق درباره انساب سادات طباطبائیین آذربایجان
تألیفات دوران قم (مهم‌ترین دوره علمی)
المیزان فی تفسیر القرآن؛ شاهکار تفسیری در ۲۰ جلد عربی و ۳۷ جلد ترجمه فارسی
اصول فلسفه و روش رئالیسم؛ همراه با تعلیقات شهید مطهری
تعلیقه بر اسفار ملاصدرا و تعلیقه بر کفایه الاصول
وحی یا شعور مرموز
شیعه در اسلام
گفت‌وگوهای ماندگار با هانری کُربَن درباره تشیع و نقش آن در جهان معاصر
آثار پژوهشی همچون رساله فی الاعجاز، علی و الفلسفه الالهیه و سنن النبی (ص)
زندگی علامه طباطبایی نمونه‌ای درخشان از پیوند رنج و عظمت است؛ اندیشمندی که از کودکی یتیمی، تجربه تلخ فقر، و سال‌های سخت دوری از علم عبور کرد و در نهایت به یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان، مفسران و متفکران جهان اسلام بدل شد. آثار او همچنان در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه تدریس می‌شود و نقش او در احیای فلسفه اسلامی و تبیین معارف قرآن کریم بی‌بدیل است.
نویسنده: حجت‌الاسلام حسین غروی، از پژوهشگران حوزه علمیه قم
منبع خبر: خبرگزاری تسنیم
