برگزیده نخست رشته دعاخوانی در مسابقات سراسری قرآن کریم، تجربیات خود را این‌گونه روایت کرد و گفت: هر نغمه دعا که از دل برخیزد، شنونده را با حقیقتی فراتر از واژه‌ها پیوند می‌دهد و راز موفقیت دعاخوان، خلوص و صفای درون است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نسیم قم، دعاخوانی، در ذات خود بیش از آنکه هنری آوایی باشد، تجربه‌ای روحانی و تربیتی است؛ تجربه‌ای که با صوت آغاز می‌شود اما در نهایت به تهذیب نفس و صفای درون می‌انجامد. هر نغمه از دعا، اگر از دلِ پاک برخیزد، بر جان شنونده می‌نشیند و او را با حقیقتی فراتر از واژه‌ها پیوند می‌دهد. در این میان، نقش دعاخوان تنها ادای جملات نیست، بلکه واسطه‌گری میان زمین و آسمان است؛ میان انسانی که نیاز می‌گوید و خدایی که می‌شنود.
در چنین افقی، حجت‌الاسلام شهاب امانت‌چی از نسل تازه‌ای از دعاخوانان است که دعا را نه صرفاً تمرین صدا، بلکه «سیر در وادی معنا» می‌داند. او که سال‌هاست در شهر مقدس قم به تحصیل علوم دینی و تمرین دعاخوانی مشغول است، با نگاه تلفیقی میان فن و معنا، دعاخوانی را رسالتی تربیتی معرفی می‌کند. به باور او، دعاخوانی پیش از آنکه بر لحن و آوا استوار باشد، بر صفای باطن تکیه دارد؛ زیرا صوت زیبا، بدون دلِ خالص، پژواکی بی‌روح است.
امانت‌چی که رتبه نخست رشته دعاخوانی در مسابقات سراسری قرآن کریم را در کارنامه دارد، خود را وام‌دار محضر استادانی می‌داند که در کنار آموزش فنی، درس معرفت و خلوص آموختند. او معتقد است «بدون استاد، راه دعاخوانی پیمودنی نیست»؛ زیرا دعاخوان باید هم راه و هم راهنما را بشناسد. این نگاه، یادآور سنت اصیل قرآنی است که در آن تعلیم و تزکیه در کنار هم معنا پیدا می‌کنند.
خبرگزاری تسنیم در پس این گفت‌وگو، به بررسی مسیر رشد، تمرین و موفقیت‌های دعاخوان جوان قمی پرداخته و در این راستا، گفت‌وگوی تفصیلی خبرنگار ما با حجت‌الاسلام شهاب امانت‌چی، برگزیده نخست رشته دعاخوانی در مسابقات سراسری قرآن کریم، را در ادامه می‌خوانید.
تجربه شما در زمینه دعاخوانی از چه زمانی آغاز شد و چه مسیری طی کرده‌اید تا به این سطح برسید؟
بنده طلبه درس خارج در شهر مقدس قم هستم و حدود ۱۵ سال پیش به‌صورت جدی وارد عرصه دعاخوانی شدم. دعاخوانی در کنار مرثیه‌خوانی، فنی ارزشمند و هنری الهی است که از همان سال‌ها فعالیت خود را در آن آغاز کردم. در این مسیر از محضر اساتید بسیاری بهره بردم و بخش عمده‌ای از توفیقاتم را مدیون اساتید قرآنی هستم که تجوید و الحان قرآنی را نزد ایشان فرا گرفتم. در همین زمینه، مهارت‌های صوت و لحن قرآنی را نیز آموختم و از برکات حضور استاد ارزشمند، حاج‌آقای میرزا محمدی حفظه‌الله بسیار بهره‌مند شدم.
برای حفظ لحن و آهنگ مناسب در دعاخوانی، چه تمرینات یا تکنیک‌هایی را به‌طور منظم انجام می‌دهید؟
یکی از مهم‌ترین تمرین‌های یک دعاخوان، تمرین صوت و لحن است. دعاخوان باید الحان مختلف را بشناسد و بداند در هنگام قرائت هر عبارت از دعا، از چه لحنی استفاده کند. این نکته بسیار کلیدی است؛ چرا که درک مفهوم دعا و فهمیدن اینکه در این گفت‌وگو با خدای متعال چه می‌خواهیم، شرط اصلی دعاخوانی صحیح است. دعا سخن گفتن بنده با معبود است، پس باید لحن و صوت به تناسب مضمون دعا تغییر کند. در واقع، صوت و لحن باید در خدمت متن باشد تا قرائت، تأثیرگذار و درست انجام شود.
از نظر شما، مهم‌ترین مؤلفه‌های یک دعاخوان موفق چیست؟
نخستین و مهم‌ترین نکته، داشتن حس و حال معنوی است؛ زیرا دعا ارتباطی میان خالق و مخلوق است. اگر دعاخوان حال معنوی نداشته باشد، این ارتباط حقیقی شکل نخواهد گرفت. پس از آن، درست‌خوانی دعا، رعایت صوت مناسب و در نهایت، مهندسی اجرای دعا از اهمیت بالایی برخوردار است. مهندسی اجرا به معنای آن است که دعاخوان بداند در هر بخش از دعا، چه لحنی و چه درجه صوتی را به کار ببرد تا مخاطب بتواند دعا را به‌خوبی درک کند و با حال معنوی خاصی با خدا ارتباط برقرار نماید.
پیروی از سیره اهل‌بیت(ع)، اساس انتخاب دعاست
در انتخاب تلاوت یا دعا، چه معیارهایی را مدنظر قرار می‌دهید؟
از آنجا که بیشتر ادعیه از زبان نورانی معصومین(ع) صادر شده است، دعاخوان باید در انتخاب دعاها به فرمایشات اهل‌بیت(ع) و بزرگان دین مراجعه کند. به عنوان نمونه، در شب‌های ماه مبارک رمضان، وجود مقدس امام سجاد(ع) تا سحر به قرائت دعا مشغول بودند؛ دعای «ابوحمزه ثمالی» نیز از اعمال مؤکد اهل‌بیت(ع) است. ما نیز باید در این ایام، از سیره ایشان پیروی کنیم. همچنین در روایات آمده است که هنگام ورود به حرم امیرالمؤمنین(ع)، زیارت «امین‌الله» خوانده شود؛ این نیز از مصادیق پیروی از توصیه‌های معصومین است که در انتخاب و قرائت دعا باید مورد توجه قرار گیرد.
بنابراین، قرائت کامل دعا باید مجموعه‌ای از حس معنوی، صوت، لحن و تجوید را در بر بگیرد. این عناصر، بسته‌ای کامل برای اجرای درست دعا هستند و دعاخوان باید همه را به کار گیرد تا بتواند دعایی تأثیرگذار و معنوی بخواند.
افزون بر این، در دعاخوانی توجه به آکسان‌های صوتی، تکیه‌ها و ضربه‌های لحنی اهمیت ویژه‌ای دارد، چرا که این جزئیات در انتقال مفهوم دعا و ایجاد ارتباط عمیق‌تر میان مستمع و خالق نقش بسزایی ایفا می‌کنند.
در طول اجرای دعا، چطور با احساس و معنا هماهنگ می‌شوید تا تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد؟
دعاخوان باید بداند که در هر بخش از دعا، مانند دعای شریف «ابوحمزه ثمالی»، چه چیزی از خدای متعال درخواست می‌کند. لحن قرائت باید متناسب با محتوای دعا انتخاب شود؛ به‌گونه‌ای که با مضمون و مفهوم آن هماهنگی کامل داشته باشد. در این مسیر، مهم‌ترین ویژگی یک دعاخوان، صفای باطن است. دعاخوان زمانی می‌تواند دل دیگران را به دعا پیوند دهد که خود ابتدا با دعا ارتباط قلبی برقرار کرده باشد.
آیا تجربه‌ای داشته‌اید که در اجرای زنده با مشکلات فنی یا عصبی مواجه شوید؟ چگونه آن‌ها را مدیریت کردید؟
در اجرای زنده، به‌ویژه در اماکن مذهبی همچون حرم‌های مطهر اهل‌بیت(ع)، ممکن است شرایطی چون استرس یا اشتباهات لفظی پیش آید. در چنین مواقعی، دعاخوان نباید دستپاچه شود یا از اشتباه عبور کند؛ بلکه باید آن را با آرامش تصحیح کند. یکی از رموز موفقیت در این زمینه، تسلط کامل بر متن دعا است. زمانی که دعاخوان بر متن و عبارات دعا مسلط باشد، احتمال بروز خطا به حداقل می‌رسد؛ مگر در شرایط خاص بیرونی که طبیعی است. تفاوت میان دعاخوان حرفه‌ای و آماتور دقیقاً در همین‌جاست.
️درک روح دعا، رمز تمایز حرفه‌ای‌ها از آماتور‌ها
به نظر شما تفاوت اصلی بین دعاخوانی حرفه‌ای و آماتور در چیست؟
دعاخوان حرفه‌ای نه تنها بر متن و محتوا تسلط دارد، بلکه فحوای کلام معصوم(ع) را درک می‌کند؛ می‌داند که در هر بخش از دعا، امام معصوم چه درخواستی از خدا دارد و باید با چه لحنی آن را ادا کند. او معنا و روح دعا را می‌فهمد و به همین دلیل، لحن مناسب با مضمون را برمی‌گزیند.
از سوی دیگر، باید میان خواندن دعا و زیارت تفاوت قائل شد. لحن دعا با لحن زیارت متفاوت است. در دعا ممکن است ابتدا به حمد و ستایش پروردگار بپردازیم، سپس به اقرار به گناه یا تضرع روی آوریم. دعاخوان حرفه‌ای این تفاوت‌ها را به‌خوبی تشخیص می‌دهد و هر بخش را با لحن متناسب خود اجرا می‌کند. همچنین در دعاخوانی، سرعت و وقار نیز اهمیت دارد؛ خواندن شتاب‌زده دعا، تأثیر معنوی آن را کاهش می‌دهد.
بنابراین، تسلط بر متن و محتوا از مؤلفه‌های اساسی برای هر دعاخوان حرفه‌ای است. کسی که هنوز در مسیر یادگیری قرار دارد، باید تلاش کند تا به فحوای کلام معصومین(ع) پی ببرد و بداند چه می‌گوید و چه می‌خواند؛ تا بتواند دعایی دقیق، زیبا و روح‌نواز اجرا کند.
چه چیزی شما را به سمت دعاخوانی کشاند و چه انگیزه‌ای شما را در این مسیر حفظ کرده است؟
از آغاز دوران طلبگی، یکی از دغدغه‌های جدی من دعاخوانی بوده است. پیش از آن در عرصه مرثیه‌خوانی فعالیت می‌کردم و معتقدم مرثیه‌خوانی و دعاخوانی دو مسیر مکمل‌اند. در واقع، دعاخوانی از رسالت‌های طلبگی است. از گذشته‌های دور، طلاب عهده‌دار خواندن دعا و مراثی بودند، چرا که با ادبیات عرب، تاریخ، مقتل و معارف دعاها آشنایی داشتند.
بر همین اساس، از نخستین سال‌های طلبگی، با توفیق الهی وارد عرصه دعاخوانی شدم و از محضر اساتید بسیاری بهره بردم. دعاخوانی را نه صرفاً یک هنر، بلکه رسالت خود می‌دانم؛ رسالتی که باید به بهترین شکل ممکن انجام شود. انگیزه اصلی من نیز از آغاز این مسیر آن بود که ابتدا خود را پالایش و تهذیب کنم و سپس بتوانم در این مسیر، دل‌های دیگران را نیز به خدای متعال نزدیک‌تر سازم.
️با توسل و ایمان می‌توان، موانع مسیر دعاخوانی را برداشت
در طول تمرینات و مسابقات، با چه چالش‌هایی روبه‌رو بوده‌اید و چگونه بر آن‌ها غلبه کرده‌اید؟
به اعتقاد من، یکی از راه‌های مهم و تأثیرگذار در تبلیغ دین، دعا و دعاخوانی است. دعا ابزاری معنوی و در عین حال، رسانه‌ای قلبی برای رساندن پیام ایمان و توکل به دیگران است. البته مسیر دعاخوانی نیز خالی از چالش نیست؛ چه در مسابقات و چه در تمرینات شخصی، ممکن است دشواری‌هایی پیش آید، اما با توکل به خداوند و توسل به اهل‌بیت(ع) می‌توان بر همه این موانع فائق آمد.
از نظر من، دعاخوان باید توکل بالایی داشته باشد و نخست خود با دعا ارتباط قلبی برقرار کند. همان‌گونه که در روایت آمده است: «الدعاء سلاح المؤمن»؛ یعنی دعا سلاح مؤمن است. دعاخوان باید ابتدا خود از این سلاح استفاده کند و سپس آن را به دیگران نیز بیاموزد تا در سختی‌ها از آن بهره ببرند.
آیا شخص یا استاد خاصی تأثیر قابل‌توجهی در رشد شما داشته است؟
در طول مسیر، اساتید متعددی داشته‌ام، اما شاخص‌ترین آن‌ها استاد میرزا محمدی بوده‌اند. ویژگی برجسته ایشان، صفای باطن بود که همین خلوص باعث شد بتوانم با ایشان ارتباط عمیق‌تری برقرار کنم. البته در زمینه‌های فنی، محتوایی و اصولی نیز آموزه‌های فراوانی از ایشان آموختم، اما آنچه بیش از هر چیز در وجود ایشان تأثیرگذار بود، همان روح معنوی و صفای درونی‌شان بود که همواره از آن بهره‌مند شده‌ام.
چگونه تمرینات دعاخوانی خود را با زندگی روزمره و مسئولیت‌های دیگر هماهنگ می‌کنید؟
یکی از توفیقاتی که خداوند به من عنایت کرده، حضور در محافل و مجالس دعاست؛ چه در حرم مطهر حضرت معصومه(س)، چه در مسجد مقدس جمکران، و چه در مجالس خانگی و هیئات مذهبی. این جلسات برای من نه‌تنها فرصت خدمت، بلکه نوعی تمرین عملی و مستمر محسوب می‌شود. افزون بر تمرینات فردی در منزل، این محافل زمینه‌ای برای رشد بیشتر و تجربه عملی دعاخوانی را فراهم می‌کنند.
️دعاخوانی، توفیقِ خدمت بر سفره قرآن و اهل‌بیت(ع)
به‌نظر من، همین که انسان در مسیر دعاخوانی، چه در محافل، چه در مسابقات و چه در خلوت خود، در حال خدمت به قرآن و اهل‌بیت(ع) باشد، بزرگ‌ترین توفیق است. من آینده را روشن می‌بینم، زیرا باور دارم وقتی انسان بر سر سفره قرآن و اهل‌بیت(ع) نشسته باشد، مسیرش با برکت و هدایت همراه خواهد بود و آینده‌اش را خود معصومین(ع) به بهترین وجه رقم خواهند زد.
چند فرزند دارید؟
۲ فرزند دارم؛ یکی ۸ ساله و دیگری ۴ ساله. هرچند آن‌ها در انتخاب مسیر زندگی آزاد هستند، اما علاقه‌مندی‌شان به جریان قرآنی مشهود است. همسرم نیز نقش بسیار مهمی در موفقیت‌های من داشته‌اند؛ با حمایت، تشویق و همراهی ایشان توانستم در این مسیر با آرامش و انگیزه پیش بروم.
آیا تاکنون با حضرت آقا دیداری داشته‌اید؟
توفیق حضور در دیدار با مقام معظم رهبری مدظله‌العالی را نیز چند بار داشته‌ام؛ هرچند این دیدارها خصوصی نبوده و در جمع برگزار شده است، اما از بیانات و رهنمودهای ایشان بسیار بهره بردم. یکی از توصیه‌های ارزشمند ایشان، تأکید بر تدبر و تفکر در آیات قرآن کریم در کنار تلاوت است؛ سخنی که برای من چراغ راه بوده و همیشه در دعاخوانی و تلاوت قرآن، آن را سرلوحه کار خود قرار داده‌ام.
چه توصیه‌ای به علاقه‌مندان جوان دعاخوانی دارید؟
عرض بنده به دعاخوان‌های جوان و علاقه‌مندانی که قصد ورود به این عرصه را دارند این است که اگر از استعداد، صدای مناسب و لحن خوش برخوردارند و اشتیاق واقعی به دعاخوانی دارند، باید با اراده، اقتدار و صلابت در این مسیر گام بردارند. آنان باید با معارف دعا، الحان و نغمات مختلف آشنا شوند و برای آغاز کار، از جلسات کوچک شروع کنند تا به مرور تجربه و مهارت بیشتری کسب نمایند.
نکته مهم این است که یک دعاخوان برای رشد واقعی نیازمند استاد صاحب‌نظر و صاحب‌نَفَس است. بدون استاد نمی‌توان در این مسیر به‌درستی پیش رفت. تربیت و پرورش دعاخوان باید تحت نظر استاد متخصص و آگاه انجام شود تا مسیر فنی و معنوی دعاخوانی به شکل اصولی طی گردد.
️مسابقات قرآن، بستر شناسایی و پرورش دعاخوانان مستعد کشور
نقش مسابقات سراسری قرآن و دعاخوانی در ارتقای سطح فرهنگی و معنوی جامعه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در سال‌های اخیر، مسابقات سراسری قرآن کریم به‌ویژه در بخش دعاخوانی، عملکرد بسیار خوبی داشته و سبب شناسایی چهره‌های توانمند در این حوزه شده است. اما مسئله مهم‌تر، توجه و حمایت از این استعدادهای برگزیده است. هر دعاخوان ممتازی که در این مسابقات رتبه می‌گیرد، باید مورد حمایت جدی قرار گیرد؛ چرا که تقویت این چهره‌ها، به رشد فرهنگی و تعالی معنوی جامعه کمک می‌کند.
قرآن کریم نیز بر اهمیت دعا تأکید دارد؛ آنجا که می‌فرماید: «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبّی لَوْلا دُعاؤُکُمْ» اگر دعا و نیایش شما نبود، پروردگارتان چه اعتنایی به شما می‌کرد؟ این آیه نشان می‌دهد که دعا جایگاه ویژه‌ای در ارتباط انسان و خدا دارد و اثرات معنوی آن در جامعه بسیار گسترده است. از این رو، توجه به دعاخوانان و استفاده از ظرفیت آنان می‌تواند در تقویت روح دینی و انس با دعا میان مردم بسیار مؤثر باشد.
آیا برنامه‌ای برای فعالیت‌های فرهنگی، آموزشی یا بین‌المللی در حوزه دعاخوانی دارید؟
بنده در حوزه دعاخوانی نیز فعالیت آموزشی دارم و در سال‌های گذشته، در دارالقرآن حرم مطهر حضرت معصومه(س) به تدریس دعاخوانی برای نوجوانان مشغول بوده‌ام. همچنین هم‌اکنون در چند دارالقرآن، مدارس و مساجد نیز این آموزش‌ها ادامه دارد. به باور من، ورود جدی‌تر به عرصه آموزشی دعاخوانی برای تربیت نسل جدید دعاخوان‌ها ضروری است.
در سطح بین‌الملل نیز هرچند تاکنون فعالیتی مستقیم نداشته‌ام، اما معتقدم زمان آن رسیده است که مسئولان قرآنی کشور در عرصه بین‌المللی دعاخوانی نیز ورود کنند و زمینه‌ای فراهم شود تا دعاخوان‌هایی از کشورهای مختلف گردهم آیند. این تعامل می‌تواند به ارتقای سطح فنی و معرفتی دعاخوانان و گسترش فرهنگ دعا در جهان اسلام کمک شایانی کند.
گفت‌وگو از اسما صادقی
منبع خبر: خبرگزاری تسنیم
