به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نسیم قم، در دنیای معاصر، که پیشرفت علمی و فناوری نقش محوری در توسعه جوامع انسانی ایفا میکند، حوزه‌های علمیه نیز به‌عنوان چشم‌اندازی از دین و علم، نقش خود را در تولید و مدیریت دانش بازنگری کرده‌اند.
حوزه علمیه قم، به‌عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مرکز آموزشی و پژوهشی شیعه در جهان، در سال‌های اخیر با توجه به تحولات جهانی و نیازهای زمان حال، به موضوع “تولید علم” توجه ویژه‌ای اختصاص داده است.
تغییر رویکرد از تلقی به تولید علم
درگذشته، حوزه‌های علمیه به‌صورت غالب بر تلقی و تبیین متون دینی تمرکز داشت. اما امروزه، با ظهور چالش‌های جدید درزمینهٔ اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حتی علمی، حوزه علمیه قم به تولید علم و پاسخگویی به نیازهای عصر پرداخته و این تغییر رویکرد به‌وضوح در فعالیت‌های مختلف حوزه دیده می‌شود.
اگر بخواهیم خلاصه‌ای از فعالیت‌های حوزه‌های علمیه به‌خصوص در قم را بازنگری کنیم باید به سایت‌های معتبر حوزوی، مانند “حوزه” و “سایت رسمی حوزه علمیه قم” مراجعه کرده و گزارش‌های منتشرشده را مرور کنیم که نشان می‌دهد، مؤسسات تحقیقاتی حوزه، مانند «مؤسسه تحقیقات فقه و حقوق» و «مرکز تحقیقات اسلامی»، به بررسی موضوعات جدید مانند حقوق بشر، اقتصاد اسلامی، مدیریت اسلامی و هویت فرهنگی به‌خوبی پرداخته است.
اما فعالیت حوزه علمیه قم تنها به حوزه علوم اجتماعی محدود نمیشود. برخلاف افکار عامه، حوزه علمیه قم به تلفیق دین و دانش در علوم طبیعی نیز پرداخته است. پژوهش‌هایی درزمینهٔی مانند طب اسلامی، زیست‌شناسی اسلامی و حتی فضاپیمایی، توسط محققان حوزه در حال انجام است. به‌عنوان‌مثال، وب‌سایت “دانشگاه حوزه‌ای ” به فعالیت‌های علمی دانشجویان و اساتید حوزه در این زمینه پرداخته است.
فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی
حوزه علمیه قم، با تأسیس دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی، به تولید علمی در مقاطع بالاتر نیز پرداخته است. ازجمله این دانشگاه‌ها میتوان به دانشگاه امام صادق (ع)، دانشگاه حضرت معصومه (س) و دانشگاه حجت‌الله مراجع‌التأویل اشاره کرد. این دانشگاه‌ها، علاوه بر تدریس دروس دینی، دوره‌هایی در علوم انسانی، اقتصاد، مدیریت و حتی مهندسی ارائه می‌کنند.
بر اساس گزارش‌های منتشرشده در وب‌سایت رسمی دانشگاه امام صادق(ع)، تعداد مقالات علمی منتشرشده توسط اساتید و دانشجویان این دانشگاه‌ها در مجلات معتبر داخلی و بین‌المللی، در سال‌های اخیر به‌طور قابل‌توجهی افزایش‌یافته است.
یکی از ویژگی‌های برجسته حوزه علمیه قم، همکاری با دانشگاه‌های علمی و صنعتی کشور است. این همکاری‌ها به‌صورت مشترک تولید دانش و پژوهش‌های کاربردی انجام می‌شود. به‌طوری‌که طی چند سال گذشته همکاری خوبی با دانشگاه صنعتی شریف داشته و پروژه‌های مشترکی درزمینهٔ هوش مصنوعی و تحلیل داده‌های دینی انجام‌شده است.
همچنین میتوان به همکاری با دانشگاه تهران اشاره کرد که به‌صورت مشترک پژوهش‌هایی درزمینهٔ اقتصاد اسلامی و توسعه پایدار، انجام داده است.
تأثیر فرهنگی و جامعه‌ای
تولید علم در حوزه علمیه قم، تنها به‌صورت نظری و پژوهشی محدود نمیشود؛ بلکه به فرهنگ و جامعه نیز تأثیر می‌گذارد. این تأثیر، از طریق برگزاری سمینارها و کنفرانس‌ها حوزه علمیه قم انجام‌شده و هرساله کنفرانس‌های بین‌المللی درزمینه های مختلفی مانند حقوق بشر، اقتصاد اسلامی و فرهنگ اسلامی برگزار می‌شود. به‌عنوان‌مثال، کنفرانس بین‌المللی “اقتصاد اسلامی در عصر جهانی‌شدن” در سال ۱۴۰۰ توسط حوزه علمیه قم برگزار شد.
زمینه دیگری از فعالیت‌های حوزه علمیه قم انتشار مجلات علمی است که در این حوزه نیز موفق عمل کرده و مانند «مجله فقه و حقوق» و «مجله علمی-پژوهشی الهیات»، که توسط حوزه علمیه قم منتشر می‌شود، تنها دو نام از لیست بلندبالای مجلات تحت نظر این پایگاه علمی است.
نقش تکنولوژی در گسترش تولید علم
استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه علمیه قم، به گسترش تولید علم کمک کرده است. حوزه، با استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال، کتاب‌ها و مقالات علمی خود را در دسترس عموم قرار می‌دهد. وب‌سایت‌هایی مانند کتابخانه الکترونیکی حوزه، دانشجویان و پژوهشگران را به منابع علمی دسترسی می‌دهد.
حالا در آستانه صدسالگی حوزه علمیه قم و با توجه به تحولات جهانی و نیازهای جامعه معاصر، باید به حوزه علمیه به‌عنوان یک مرکز تولید علمی برجسته نگاه کرد. حوزه در تولید دانش در علوم دینی به تلفیق دین و دانش درزمینهٔ مختلفی مانند علوم انسانی، اقتصاد، مدیریت و حتی علوم طبیعی اگر نگویم پیشگام، همپایی سایر مراکز علمی فعالیت میکند.
باید بگویم یادگاری که آیت‌الله حاج شیخ حائری یزدی در شهر کریمه اهل‌بیت(ع) به‌جا گذاشت در آستانه صدسالگی با ادامه این روند می‌تواند نقش مهمی در توسعه علمی و فرهنگی جامعه ایران و حتی جهان اسلام ایفا کند.
راحله روشن
انتهای پیام/
