در دنیای امروز که تحولات شهری با سرعت هر چه بیشتر در حال وقوع است، پسماند به عنوان یکی از بزرگترین چالش‌های زیست‌محیطی و بهداشتی در شهرهای در حال توسعه شناخته می‌شود.
برای آن که شهری از بُعد زیرساخت‌های زیست‌محیطی به توسعه‌ای پایدار دست یابد، باید به مسأله مدیریت پسماند به عنوان یک اصل کلیدی و اساسی توجه ویژه‌ای شود چراکه پسماند نه تنها یک بار محیطی، بلکه می تواند به یک بحران اجتماعی و اقتصادی تبدیل شود.
رشد و توسعه سریع استان قم نیاز به تغییرات زیرساختی گسترده در همه عرصه‌ها از جمله حوزه مدیریت پسماند را ضروری و در اولویت قرار داد.
سرعت خیره کننده افزایش جمعیت و گسترش شهر به‌طور طبیعی منجر به افزایش میزان تولید پسماند در کلان‌شهر قم گردید که اگر به درستی مدیریت نمی‌شد آسیب‌های زیست‌محیطی جدی را می توانست به همراه داشته باشد.
مدیریت پسماند شهری نه تنها یکی از چالش‌های اصلی در کشورهای در حال توسعه است، بلکه تبدیل به معیاری برای سنجش سطح توسعه و زیست‌پذیری شده است. کشورهایی که توانسته‌اند سیستم‌های پیشرفته مدیریت پسماند را به‌طور کامل پیاده‌سازی کنند، به‌طور هم‌زمان گام‌های موثری در بهبود کیفیت زندگی شهروندان خود برداشته‌اند.
در این میان، سازمان مدیریت پسماند شهرداری قم توانست گام‌های هدفمندی در جهت ایجاد یک سیستم جامع و پایدار در مدیریت پسماند بردارد.
راه‌اندازی دو خط پردازش ۳۰۰ تنی، در کنار دو خط سرند کود کمپوست، نشان از ظرفیت‌سازی و توسعه زیرساخت‌های کلیدی برای مدیریت مؤثر پسماند در قم است. این خطوط پیشرفته، نه‌تنها کمک به کاهش حجم زباله‌های دفنی می‌کند بلکه به بازیافت و استفاده مجدد از مواد، کمک شایانی کرده است.
راه‌اندازی خط امحای پسماندهای پزشکی اقدامی بود که با حمایت مسئولین استانی و با تکنولوژی به روز توانست از خطرات بالقوه پسماندهای پزشکی برای سلامت عمومی بکاهد.
راه‌اندازی دو خط تبدیل نایلون به گرانول در کنار ایجاد لندفیل‌های بهداشتی، اقداماتی بود که به کاهش آلودگی‌های پلاستیکی و کنترل دفن پسماندها کمک کرد. لندفیل‌ها با توجه به رعایت استانداردهای بهداشتی از انتشار گازهای گلخانه‌ای و آلودگی‌های زیست‌محیطی جلوگیری کرده و مواد دفن‌شده را به‌طور مؤثر و بدون آسیب به خاک و آب‌های زیرزمینی، پردازش می‌کنند.
این سازمان با برگزاری دوره‌های آموزشی در مدارس، ادارات و برای کارکنان خدماتی، به طور چشمگیری فرهنگ تفکیک پسماند و بازیافت را در جامعه رواج داد. آموزش‌ها در کنار تلاش‌ها برای توسعه سیستم‌های تفکیک در مبدا، از جمله اقداماتی بود که به کاهش پسماندهای مخلوط و افزایش نرخ بازیافت در قم منجر شد.
اگرچه برخی از استان‌های کشور در مدیریت پسماند پیشرفت‌هایی داشته‌اند، اما آنچه که قم را از دیگر استان‌ها متمایز می‌کند، بکارگیری تکنولوژی‌های نوین در پردازش پسماند و توجه به جنبه‌های بهداشتی، محیط‌زیستی و اقتصادی این مقوله است. به عنوان مثال، استان تهران با داشتن جمعیتی بالاتر، هنوز در بخش‌هایی مانند تفکیک پسماند در مبدا و بازیافت به سطح مورد انتظار نرسیده است. در حالی که قم در این زمینه‌ها موفقیت‌های چشمگیری به دست آورده است.
قم همچنین در مقایسه با استان‌هایی مانند اصفهان و شیراز که تجربه‌های مشابهی در زمینه مدیریت پسماند دارند، به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای در اجرای طرح‌های آموزشی، استفاده از فناوری‌های پیشرفته و توجه به بعد اجتماعی و فرهنگی این موضوع موفق‌تر عمل کرده است تا اقدامات سازمان مدیریت پسماند شهرداری قم در سطح ملی به الگویی در مدیریت پسماند شهری تبدیل شود، در بسیاری از استان‌های ایران، تنها ۲۰ درصد از پسماندها تفکیک یا بازیافت می‌شوند. در مدیریت پسماندهای خطرناک، از جمله پزشکی، قم بیش از ۹۰ درصد موفقیت داشته است.
در حالی که همچنان توسعه صنایع تکمیلی و تفکیک پسماند از مبدا نیاز به ارتقاء و توجه ویژه دارد اما دستاوردهای فعلی سازمان مدیریت پسماند شهرداری قم شایسته تقدیر و تحسین است.
توجه به زیرساخت‌های فنی، توسعه فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی و ایجاد سیستم‌های نوآورانه در پردازش پسماندها، باعث شده است تا قم در زمینه مدیریت پسماند، یک گام فراتر از استانداردهای ملی بردارد تا قم اکنون نه‌تنها از نظر عملکردی، بلکه در حوزه سیاست‌گذاری پسماند الگوی مناسبی برای سایر استان‌ها باشد. این سازمان با اجرای پروژه‌هایی همچون تولید انرژی از پسماند و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته‌تر بازهم می تواند جایگاه خود را در سطح ملی ارتقا دهد. بدون شک، مدیریت پسماند نه‌تنها مسئله‌ای فنی، بلکه محرکی برای توسعه اقتصادی و فرهنگی پایدار در شهرها محسوب می شود و سازمان مدیریت پسماند قم با عملکرد خود ثابت کرده است که این هدف، دور از دسترس نیست.
