کلان‌شهر قم طی سال‌های اخیر اقدامات چشمگیری در حوزه حمل‌ونقل به ویژه در حوزه اتوبوسرانی با هدف کاهش سرفاصله و ترغیب شهروندان به استفاده بیشتر از حمل‌ونقل عمومی انجام داده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نسیم قم به نقل از شهر نیوز، مسائل مهمی در نظام زیست کلان‌شهرها وجود دارد که بر خرد و کلان زندگی شهروندان اثرگذار است و کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، در این میان ترافیک و حمل‌ونقل از موضوعاتی چندوجهی است که با مسائل مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی سر و کار دارد.
بسیاری از موضوعات زندگی امروز در کلان‌شهرها از ارتباطات انسانی گرفته تا گردش چرخ اقتصاد شهری و کیفیت هوای شهرهای بزرگ، حتی سلامت روان، کم و زیاد به موضوعات حمل‌ونقلی و ترافیکی شهرها وابسته است.
این روزها که گردش فصل‌ها زمستانی زودرس را به کلان‌شهرهای کشور دعوت کرده و پدیده وارونگی به عنوان مهمان هر ساله سر سفره شهروندان جاخوش کرده است، اثرات و اهمیت مسئله حمل‌ونقل در کلان‌شهرها مهم‌تر جلوه می‌کند.
به تازگی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی گزارشی درباره وضعیت حمل‌ونقل عمومی در کلان‌شهرهای کشور از جمله تهران، مشهد، تبریز، قم، اهواز، کرج و شیراز منتشر کرده است که نشان می‌دهد خودروهای سواری در تمام کلان‌شهرها بیشترین حجم تردد در سطح شهر را با خود اختصاص داده‌اند و در حیطه اختصاص بودجه شهرداری‌ها نیز مسئله تملک، توسعه معابر و اجرای پروژه‌های عمرانی بیش از پرداختن به حمل‌ونقل عمومی در نظر گرفته می‌شود.
از سوی دیگر بررسی میزان کمک‌های دولتی به شهرداری‌های کلان‌شهرها بیانگر آن است که این شهرداری‌ها به طور متوسط حدود چهار درصد از منابع خود را از کمک‌های دولتی تأمین می‌کنند که در مقایسه با نمونه‌های مشابه در جهان مقدار کمی محسوب می‌شود.
نتایج این مطالعه بیانگر لزوم حمایت‌های مالی بیشتر دولت از شهرداری‌ها در احداث سامانه‌های حمل‌ونقل عمومی با مشارکت شهرداری‌ها و استفاده از فناوری‌های روز در این زمینه است.
سهم چهار درصدی دولت از بودجه‌های مرتبط با حمل‌ونقل عمومی در کلان‌شهرها در شرایطی مطرح می‌شود که مطابق ماده یک قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی و مصرف سوخت، دولت مکلف است تا برای توسعه حمل‌ونقل درون شهری اقدامات مختلفی از جمله توسعه ناوگان حمل‌ونقل همگانی شامل ون، مینی‌بوس و اتوبوس را انجام دهد.
در ماده هفت قانون یاد شده آمده که دولت موظف شده است سیاست‌های حمل‌ونقل شهری را به نحوی تنظیم کند که سهم حمل‌ونقل عمومی از کل سفرهای درون‌شهری به ۷۵ درصد برسد.
از طرفی سهم درآمدهای حمل‌ونقل از منابع بودجه شهرداری‌های هفت کلان‌شهر مورد بررسی کمتر از پنج درصد است در حالی که سهم حوزه مأموریتی حمل‌ونقل از کل مصارف بودجه شهرداری‌ها برای هفت کلان‌شهر بیش از ۴۵ درصد محاسبه شده است.
این حقیقت را اگر در کنار ناپایدار بودن منابع هزینه‌ای که برای حوزه حمل‌ونقل در شهرهای بزرگ انجام می‌شود، کنار هم بگذاریم متوجه ابعاد شکننده این موضوع خواهیم شد، با این وجود مدیریت شهری کلان‌شهرها از جمله قم تلاش کرده است تا حد امکان شرایط استفاده شهروندان از حمل‌ونقل عمومی را بهبود ببخشد.
کاهش عمر ناوگان اتوبوسرانی قم از ۱۰ سال به کمتر از ۴ سال
سیدمرتضی سقائیان‌نژاد، شهردار قم با اشاره به اهمیت حمل‌ونقل در شهرها می‌گوید: زمانی که از توسعه پایدار در شهرها صحبت می‌کنیم، یکی از مؤلفه‌های اساسی که با محیط زیست شهری، اقتصاد پایدار و عدالت اجتماعی ارتباط دارد، مسئله حمل‌ونقل است.
وی با اشاره به موضوعاتی همچون هزینه سنگین مالی و روانی ترافیک در شهرها و مسئله مهم آلودگی هوا، می‌افزاید: امروزه اگر بخواهیم خسارت‌های وارد شده به حمل‌ونقل عمومی در شهرها را محاسبه کنیم، با هزینه‌های گزافی روبه‌رو خواهیم شد که اگر مورد توجه قرار می‌گرفت، امروز با این مشکلات درگیر نبودیم.
شهردار قم با اشاره به اینکه امروز عده‌ای تمام مشکلات حمل‌ونقلی درون‌شهرها را بر دوش شهرداری‌ها می‌اندازند تصریح می‌کند: موارد مختلفی از جمله تولید بی ضابطه خودرو در شهرها، تهیه و تصویب طرح‌های جامع و تفصیلی شهر، مسئله اعمال قانون و ضابطه رانندگی و موضوع آمایش سرزمین از مسائلی است که بر حمل‌ونقل شهری اثر می‌گذارد و از حیطه اختیارات شهرداری‌ها خارج است.
سقائیان‌نژاد عنوان می‌کند: اگر مدیریت یکپارچه شهری بر شهرها حاکم نباشد، نمی‌توان تمام ضعف‌های حوزه حمل‌ونقل را به دوش یک ارگان گذاشت، از طرفی سهم دولت‌ها در تقویت حمل‌ونقل عمومی هر روز کم‌رنگ‌تر شده و بار هزینه سنگین یارانه حمل‌ونقل بر دوش شهرداری‌هایی گذاشته شده است که از منابع مردم تغذیه می‌کنند.
وی با اشاره به اقدامات انجام شده در حوزه حمل‌ونقل عمومی در شهر قم می‌گوید: مسائلی همچون کاهش عمر ناوگان از ۱۰ سال به کمتر از ۴ سال، خرید اتوبوس‌های برقی جدید، هوشمندسازی مدیریت ناوگان حمل‌ونقل عمومی، هوشمندسازی مدیریت ترافیک شهری، ساماندهی علائم و خط‌کشی‌های ترافیکی، تقویت ناوگان حمل‌ونقل عمومی به میزان ۱۰۰ دستگاه در آینده نزدیک، اجرای طرح‌های گسترده نظرسنجی شهروندی برای تکریم شهروندان در سیستم حمل‌ونقل عمومی در طول سال‌های گذشته توسط شهرداری قم اجرایی شده است و این روند ادامه دارد.
شهردار قم با اشاره به سهم بیش از ۵۰ درصدی مسئله حمل‌ونقل در بودجه شهرداری قم تصریح می‌کند: با این وجود اگر همراهی دولت در تقویت حمل‌ونقل عمومی، حل مسئله آمایش سرزمین و اصلاح تصمیم‌گیری‌های توسعه‌ای انجام نشود، نمی‌توانیم انتظار بهبود تمام شاخص‌های حمل‌ونقل را داشته باشیم.
زمان حرکت اتوبوس‌ها به اطلاع شهروندان می‌رسد
رضا خانه‌زاد یزدی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری قم عنوان می‌کند: شهرداری قم از نظر کاهش سن ناوگان اتوبوسرانی رتبه نخست کشور را به خود اختصاص داده است و این شهر سالانه میزبان ۲۰ میلیون زائر است.
وی ادامه می‌دهد: مباحث گردشگری در این شهر اهمیت خاص پیدا می‌کند، در همین راستا حمل‌ونقل عمومی در توسعه پایدار و توسعه گردشگری نقش اساسی دارد.
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری قم خاطرنشان می‌کند: مدیریت شهری تلاش می‌کند تا همه گروه‌های جامعه بتوانند از خدمات حمل‌ونقل عمومی بهره ببرند و از یارانه‌ای که شهرداری به جریان در می‌آورد منتفع شوند.
خانه‌زاد یزدی تاکید می‌کند: خدمات در این زمینه باید برای مردم قابل اتکا و اطمینان باشد، بر همین مبنا برنامه‌ریزی‌ها به نحوی انجام شده است تا زمان حرکت اتوبوس‌ها به اطلاع مردم برسد و شهروندان بتوانند برنامه‌ریزی مناسب در این زمینه داشته باشند.
وی با تاکید بر اینکه در این راستا بین خطوط دسته‌بندی انجام شد که شامل دسته یک، دو و سه می‌شود، خاطرنشان می‌کند: در دسته یک و در ساعت‌های پیک مصرف و آغاز به کار مدارس و ادارات، سرفاصله ۱۰ دقیقه لحاظ شده و در باقی موارد ۱۵ دقیقه است، در دسته دوم نیز سرفاصله خطوط ۱۵ دقیقه و در دسته سوم این فاصله ۲۰ دقیقه است.
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری قم تاکید می‌کند: هم‌اکنون این نظم برای خطوط ۲۲ گانه نهادینه شده است و نیازمند اطلاع‌رسانی به مردم و آگاه کردن آن‌ها از زمان رسیدن اتوبوس به ایستگاه است.
خانه‌زاد یزدی عنوان می‌کند: قبل از اصلاحات کنونی خطا کمتر از یک دقیقه برای رسیدن اتوبوس‌ها تا ۶۶ درصد، خطای بین یک تا دو دقیقه ۲۳ درصد و خطاهای دیگر ۱۱ درصد بود که پس از اصلاحات خطای کمتر از یک دقیقه به ۸۸ درصد رسید که نشان می‌دهد این موضوع بسیار مورد توجه بوده است.
وی ادامه می‌دهد: تلاش شد تا هوشمندسازی اطلاع‌رسانی به مردم از طریق پنج راهکار بومی انجام شود که مهم‌ترین آن‌ها سامانه قمیار و اتوبوس من بوده است که در این سامانه‌ها تمام خطوط و ایستگاه‌ها وجود دارد و مردم می‌توانند با انتخاب هر خط و هر ایستگاه زمان رسیدن اتوبوس به ایستگاه را بدانند.
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری قم اضافه می‌کند: در هر ایستگاهی QR کدهایی مختص به آن ایستگاه نصب شده است و نرم‌افزار نشان و تلفن گویا نیز این کار را انجام می‌دهد.
خانه‌زاد یزدی با اشاره به اینکه این مورد در همه ایستگاه‌ها وجود دارد و تلاش می‌شود تا میزان استفاده شهروندان از حمل‌ونقل عمومی و اتوبوس‌های همگانی نیز رصد شود، تصریح می‌کند: فروردین سال ۱۴۰۲ نسبت به خرداد ۱۴۰۳ تعداد شهروندان استفاده کننده از ناوگان عمومی از یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر به دو میلیون و ۵۰۰ هزار نفر رسیده که نشان دهنده موفقیت است.
وی با اشاره به اهمیت افزایش کیفیت خدمات اتوبوسرانی، عنوان می‌کند: رویکرد دیگر بازسازی اتوبوس‌های آسیب دیده است و تا به امروز ۴۰ اتوبوس در حال بازسازی کامل و اساسی برای اضافه شدن به ناوگان است، همچنین در گذشته قرارداد خریداری ۹۹ اتوبوس امضا و مبلغ نیز به وزارتخانه پرداخت شد.
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری قم اضافه می‌کند: این موضوع به سال ۱۴۰۱ مربوط است که ۵۰ دستگاه وارد شهر قم شد اما ۴۹ دستگاه هنوز وارد نشده است؛ به گفته وی وزارت کشور یک قرارداد تأمین ۴۸۰۰ اتوبوس برای کل شهرها امضا کرد که مبلغ را همه شهرداری‌ها پرداخت کردند و پیگیری‌ها برای تحویل باقیمانده اتوبوس‌ها از طریق شخص شهردار قم، استاندار، نمایندگان مردم و بسیاری از مسئولان انجام شده است.
خانه‌زاد یزدی می‌گوید: ایران خودرو به دلیل بعضی مطالبات موجود نتوانست اتوبوس‌ها را به موقع وارد ناوگان کند و کار خود را انجام دهد، با این وجود شهر قم توانست ۵۰ درصد اتوبوس‌های خریداری شده را دریافت کند در حالی که بسیاری از شهرها نتوانستند بیشتر از ۲۵ درصد را دریافت کنند.
وی تاکید می‌کند: ۲۰ دستگاه خودروی برقی به‌روز به همراه ۱۰ دستگاه خودروی دیزل نیز به تازگی وارد قم شد و بعد از مراحل قانونی وارد ناوگان می‌شود، همچنین ۱۰ دستگاه خودروی برقی دیگر نیز قرار است به دلیل تأمین هوای پاک برای ناوگان تهیه شود.
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری قم با تاکید بر اینکه طرح جامع حمل‌و قل سال گذشته به تصویب وزارت کشور رسید و در این مطالعات مشاور اعلام کرد که تا افق طرح یعنی سال ۱۴۱۲ باید ۵۰۰ دستگاه اتوبوس در قم فعال باشد، اظهار می‌کند: برای سال آینده نیز بودجه خوبی برای بازسازی اتوبوس‌های قدیمی‌تر و خریداری بیش از ۵۰ دستگاه جدید در نظر گرفته شده است.
خانه‌زاد یزدی عنوان می‌کند: در حال حاضر و با اتوبوس‌های جدیدی که در حال وارد شدن به قم است، میزان اتوبوس‌های قم به ۳۵۰ دستگاه و سال آینده با تأمین ۵۰ اتوبوس جدید به ۴۰۰ دستگاه می‌رسد که در حال نزدیک شدن به هدف‌گذاری ۵۰۰ دستگاه است.
وی با بیان اینکه سن ناوگان اتوبوسرانی قم با سن زیر ۴ سال در کل کشور اول است، اظهار می‌کند: مدیریت شهری به دنبال این است که همه گروه‌ها از اتوبوس و ناوگان حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند، بنابراین با بهره‌وری بالا تلاش شده است که نواقص پوشش داده شود و تا فروردین سال جاری تعداد اتوبوس‌های ناوگان شهر قم به ۳۵۰ دستگاه خواهد رسید.
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری قم عنوان می‌کند: بحث حمل‌ونقل عمومی نیازمند حمایت دولت است، در حال حاضر کرایه هر فردی برای سال ۱۴۰۲ مبلغ ۷,۵۰۰ تومان است، اما با قم‌کارت و یارانه شهرداری این مبلغ برای مردم ۲,۷۰۰ تومان شد، بنابراین در این میان دولت نیز باید سهمی داشته باشد چراکه شهرداری توان این را ندارد که به طور دائم یارانه به کرایه اختصاص دهد.
خانه‌زاد یزدی خاطرنشان می‌کند: پیش از سال ۱۳۹۰ یک واگذاری به بخش خصوصی در اتوبوس‌های شهری صورت گرفت، پس از آن تعدادی از اتوبوس‌ها وارد بخش خصوصی شد که سقوط تعداد ناوگان ایجاد و شکاف ایجاد شد.
وی می‌افزاید: شهرداری پس از این مجبور شد از بعضی اتوبوس‌های ملکی خود استفاده کند که امید است بخش دولتی نیز این موضوع را تسهیل کند، به طور متوسط روزانه دو میلیون سفر در شهر قم انجام می‌شود که سهم اتوبوس ۱۲۰ هزار نفر، بخش تاکسی ۱۵ درصد از این دو میلیون سفر است.
