ناگفته‌هایی از ویژگی‌های برجسته علامه طباطبایی

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نسیم قم، حجت‌الاسلام‌ والمسلمین احمد حسین شریفی در آئین بزرگداشت علامه محمدحسین طباطبایی رحمت الله علیه که به همت مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران شعبه قم برگزار شد، عنوان کرد: علامه طباطبایی ویژگی‌هایی داشتند که امروز برای جامعه علمی، دانشگاهی و حوزوی نیاز و درس آموز است.

وی با اشاره به اینکه تواضع بی نظیر علمی و عملی از برجسته‌ترین ویژگی‌های علامه طباطبایی بوده است، گفت: همه شاگردان ایشان از تواضعی که علامه نسبت به شاگردانش داشتند خاطرات متعددی را بیان کردند.

رئیس دانشگاه قم افزود: آیت الله مصباح بیان می‌کردند که وقتی از علامه طباطبایی سؤالی می‌شد مستقیم در چشم سؤال کننده نگاه نمی‌کرد تا فرد خجالت نکشد و برای تدریس نیز هم سطح بقیه بر روی زمین می‌نشستند و می‌گفتند اگر یک وجب بالاتر بنشینم نمی‌توانم کلمه‌ای بگویم.

حجت الاسلام و المسلمین شریفی بیان کرد: شهید مطهری هر زمان می‌خواست از علامه طباطبایی سخن بگوید روحی له فداء می‌گفت. استادی با تواضع علامه طباطبایی می‌تواند شاگردی این‌گونه تربیت کند.

وی با اشاره به اینکه زهد و دنیا گریزی علامه طباطبایی در نجف، تبریز و قم زبان زد بود، گفت: صبوری، بردباری و پشتکار علمی از دیگر ویژگی‌های درس اموز علامه است. گاهی از این شاخه به آن شاخه می‌پریم و کارها را به نیمه رها می‌کنیم؛ اما علامه طباطبایی زمانی که پروژه‌ای تعریف می‌کرد تا انتها می‌ایستاد و همین مایه برکت شد و جریان علم را چند قدم جلو برد.

رئیس دانشگاه قم ادامه داد: احترام و عشق به اهل بیت (ع) از دیگر ویژگی‌های علامه بوده است. نقل شده است که با بوسه بر ضریح حضرت معصومه(س) روزه خود را افطار می‌کرد همچنین سبت به کتب روایات معصومین نیز احترام قائل بود. این احترام‌ها انسان را تعالی، ارتقا و عزت می‌دهد.

وی شاگرد پروری را از دیگر ویژگی‌های علامه طباطبایی دانست و افزود: شاگردان ایشان باعث شدند که انقلاب ما از لحاظ تئوری و مدیریتی پشتیبانی قوی داشته باشد. شهید مفتح، قدوسی، شهید مطهری، شهید باهنر، آیت الله مصباح، آیت الله امینی از جمله شاگردان ایشان بودند.

حجت الاسلام و المسلمین شریفی گفت: ارتباط علمی و علاقه به گفت‌وگوهای علمی از دیگر ویژگی‌های ایشان بوده است. در دهه ۳۰ تا ۵۰ حزب‌های توده، ماتریالیست و… یکه تازی می‌کردند و در مجامع علمی و حوزوی توجه و اقدام خاصی نداشتند، اما علامه طباطبایی با همه سختی‌هایی که آن دوره برای سفر وجود داشت هر هفته به تهران می‌رفتند و به سؤالات دانشجویان و اساتید پاسخ می‌دادند؛ زیرا اعتقاد داشتند که اندیشه شیعه و اسلام قدرت پاسخگویی به هر اندیشه‌ای را دارد.

وی ادامه داد: آیت‌الله مصباح می‌گفتند من از ایشان پرسیدم که از بنده درخواست دارند جلسه تفسیر در برخی مناطق مانند تهران داشته باشم ولی برای دو ساعت باید دو سه روز معطل شوم، آیا باز انجام دهم؟ که ایشان فرمودند ما درس می‌خوانیم که چنین کاری انجام دهیم.

رئیس دانشگاه قم با اشاره به ویژگی مناظره و گفت‌وگو بیان کرد: علامه طباطبایی ساعت‌ها با صبوری، متانت و حوصله با مخالفین گفت‌وگو می‌کردند که در این زمینه خاطرات متعددی از ایشان بیان شده است.

وی اضافه کرد: علامه طباطبایی پروژه فکری داشت. از علامه طباطبایی نقل شده است که وقتی به قم آمد برنامه درسی حوزه را مطالعه کرد که آیا این مطالب می‌تواند نیازهای امروز جامعه را پاسخ می‌دهد، به این نتیجه رسید که پاسخگو نیست به همین خاطر وظیفه دید که درس تفسیر و فلسفه را برگزار کند تا این خلأ پر شود. نتیجه و برکت این حرکت جهادی و ایثار علمی را امروز در جامعه حوزوی می‌بینیم که ۲۷۰ درس فلسفه و ۲۶۶ درس تفسیر فقط در حوزه علمیه قم با محوریت اندیشه‌های علامه طباطبایی برگزار می‌شود.

حجت الاسلام و المسلمین شریفی تدوین رساله‌ها و کتاب‌های مورد نیاز جامعه را از دیگر ویژگی‌های علامه دانست و تصریح کرد: علامه طباطبایی کتاب‌هایی را تدوین می‌کرد که در جامعه و حوزه علمیه خلا آن وجود دارد که از جمله آن انسان از نگاه اسلام و آداب نبوی بوده است.

وی در رابطه با فعالیت‌های سیاسی علامه طباطبایی بیان کرد: فعالیت و اقدامات علامه در این بخش مغفول مانده است علامه قبل از امام خمینی (ره) تئوری مقاله ولایت و زعامت را در سال ۱۳۴۱ نوشت. علامه طباطبایی مسائله ولایت را با نگاه فلسفی تقریر می‌کند نه با نگاه فقهی.

رئیس دانشگاه قم یادآور شد: همچنین علامه طباطبایی وقتی موضع گیری‌های خلاف شرع حاکمیت را دیدند واکنش نشان دادند و در بیانیه حوزه علمیه قم در رابطه با انقلاب سفید یکی از امضا کنندگان علامه طباطبایی بوده است.

وی با اشاره به اینکه علامه طباطبایی نسبت به مسائل جهان اسلام نیز بی تفاوت نبوده است، گفت: در سال ۱۳۴۹ به همراه شاگردانشان حسابی را در بانک باز می‌کنند و مردم را دعوت به حمایت ملی از فلسطین و جنبش‌های آزادی بخش فلسطین می‌کنند.

علامه طباطبایی با همه سختی ها پشتوانه فکری یک تمدن را فراهم کرد

در ادامه حجت الاسلام و المسلمین احسان کرمانشاهانی پژوهشگر و استاد حوزه و دانشگاه، در ارائه گزارشی از روند تحقیق کتاب دست‌نوشته‌ها عنوان کرد: این مجموعه با دیگر مجموعه‌هایی که در این زمینه نگارش شده است تفاوت‌هایی دارد؛ مجموعه‌های دیگر به یکی از ابعاد فلسفی، سلوکی و… پرداخته‌اند؛ اما این مجموعه جامعیتی به جامعیت علامه طباطبایی دارد و همه مسائلی دین شناسی، تطبیقی، تفسیر، اشعار حافظ، تفسیر ملاصدرا، مسائل فقهی، نکات آیات و روایت و… را پوشش داده است.

وی ادامه داد: بخش‌های زیادی از دست نوشته‌ها و آثار به دست ما نرسیده یا از بین رفته است به همین خاطر جامعیتی که باید حاصل نشده است.

حجت الاسلام و المسلمین کرمانشاهانی بیان کرد: علامه با تمام مشکلات و سختی‌هایی که داشتند اقداماتی را انجام دادند و جلسات درس را برگزار کردند و پشتوانه فکری یک تمدن را فراهم کرد در حالی که بسیار با هزینه‌های فراوان و مؤسسات نیز نمی‌توانند این کار را انجام دهند.

وی گفت: مراسم‌های متعددی به مناسبت بزرگداشت علامه طباطبایی در مدارس و در سطح طلاب برگزار شده است که نشان می‌دهد که توجه به سطح طلاب آمده است.

وی با اشاره به اینکه علامه به مفهوم واقعی اسلام‌شناس بود، اظهار کرد: علامه طباطبایی غربتی در حوزه علمیه داشتند که برخی مسائل را نمی‌توانستند مطرح کنند و با همه سختی‌ها به تهران می‌رفتند و مسائل را آنجا مطرح می‌کردند. ان‌شاءالله اندیشه‌های منفی و غربت‌ها از درون حوزه جمع شود و همه بتوانند آزادانه اندیشه‌های و دیدگاه ها و نظرات خود را در حوزه مطرح کنند.

حکمرانی آموزش و پرورش می‌تواند حکمرانی مبتنی بر فکر باشد

حجت الاسلام و المسلمین سید احمد غفاری‌عضو هیئت علمی مؤسسه حکمت و فلسفه ایران،  در رابطه با علامه طباطبایی و زیست انسان معاصر، عنوان کرد: یکی از چالش‌های انسان معاصر مصرف کنندگی است. در حوزه تعلیم و تربیت با دانش تولید شده‌ای مواجه هستیم که فقط تعلیم می‌شود و در عرصه پردازش و تحلیل آن مشکل وجود دارد.

وی ادامه داد: ذات مدرنیسم است که معلم باید داده‌هایی را از انبار ذهن خودش به انبار ذهن دیگران منقل کند. در این روش با نظام ترمی مواجه هستم که هیچ انتقادی وجود ندارد، سرعت بر آن حاکم است و حجم اهمیت دارد. این نظام در حوزه علمیه هم نفوذ کرده است.

حجت الاسلام و المسلمین غفاری با بیان اینکه حکمرانی آموزش و پرورش می‌تواند حکمرانی مبتنی بر فکر باشد، گفت: انسان معاصر انسان بی تربیتی است؛ زیرا لزومی ندیده است که تربیت شود. برای مثال برای شرایط انتخاب رئیس جمهوری مدیریت و… ذکر شده است؛ اما به مسئله تربیت توجه نشده است که این فرد باید نزد چه کسی تربیت شده باشد.

وی با اشاره به اینکه با حداقل ادب اسلامی مواجه هستیم هستند، اظهار کرد: مسئله تربیت باید در حوزه‌های علمیه نیز بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.

حجت‌الاسلام و المسلمین علی امینی‌نژاد نیز عنوان کرد: این شیوه سطح و خارج که امروز در فقه داریم به سایر رشته‌ها در حوزه بسط داده نشده است و اگر ارزش‌دهی به رشته‌‎هایی غیر فقه و اصول مانند فقه و اصول ایجاد شود و سطح و خارج تفسیر، ادبیات، کلام، اخلاق و … داشته باشیم تحول مدنظر رهبر معظم انقلاب مقام معظم رهبری رخ خواهد داد.

وی با بیان اینکه مؤسسات اقماری که در حوزه شکل گرفت، خدمات زیادی به حوزه داشتند ولی آن تحول اساسی که مدنظر بود رخ نداد، گفت: رسیدن به روش تألیفی در راهیابی به مقاصد علمی بزرگ‌ترین دستاورد علمی است؛ چندپارگی روشی در غرب از بزرگ‌ترین رنج‌های بشر است و این چندپارگی باعث چندپارگی درونی و فکری انسان می‌شود.

وی اضافه کرد: گاهی سؤال می‌شود که کشف مسئله شخصی است لذا چطور قابل اعتماد است؛ پاسخ اینکه کشف، روند علمی دارد از جمله کشف تاریخی که در دسترش کسانی مانند علامه است و ثمرات آن در دین‌شناسی بی‌نظیر است.

حجت الاسلام والمسلمین امینی اظهار کرد: قرآن با زبان فلسفی و حتی عرفانی سخن نگفته است بلکه متناسب با نیاز مخاطبان تا قیامت حرف زده است به همین خاطر همیشه و برای هر قومی تازه است لذا با کلام اهل بیت(ع) هم قابل مقایسه نیست.

حجت الاسلام و المسلمین مهدی عبداللهی، در رابطه با اخلاق توحیدی از منظر علامه طباطبایی، عنوان کرد: دین اسلام در توحید خلاصه می‌شود و اخلاق، آیین و احکام فقهی تفسیر آموزه توحید هستند و توحید مبنای تحول صفات انسانی است.

وی افزود: توحید درمان همه دردهای انسان است و همان‌طور که همه دین توحید است درمان همه مشکلات فردی و اجتماعی انسان نیز توحید است و به هر میزانی که انسان از توحید بهره مند می‌شود به همان میزان در عمل و صفات او تجلی پیدا می‌کند.

حجت الاسلام و المسلمین عبداللهی ادامه داد: وجود انسانی از سه لایه معرفتی و ایمانی، صفات و روحیات، ملکات و رفتارها و کنش‌های اختیاری تشکیل شده است و آنچه در رویی‌ترین سطح بشر آشکار است رفتارهای اختیاری است که پشتوانه ان دو لایه دیگر است یعنی رفتارها نتیجه و برآمده از دو لایه دیگر است. اگر می‌خواهیم تحولی درانسان ایجاد شود باید به سراغ چشمه‌هایی برویم که این رفتارها از آن به وجو می‌آید.

وی بیان کرد: مسلک دیگر بیان می‌کند که اگر می‌خواهید انسان فضیلت‌ها را به دست بیاورد و از رذیلت‌ها دوری کند باید باورها و معرفت‌های بشر تقویت شوند و به انسان جهان بینی توحیدی بدهیم. اگر انسان به این جهان بینی و معرفت برسد که همه فضیلت‌ها برای خداوند است و هیچ کس دیگری آن را ندارد همه رذائل در آن می‌سوزاند.

رونمایی از کتاب دست نوشته‌ها یادداشت‌های جلسات خصوصی علامه طباطبایی (ره) به قلم سید احمد ذوالمجد طباطبایی از دیگر بخش‌های این مراسم بود.

منبع: خبرگزاری تسنیم استان قم/