عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی گفت: ۵۰سال پیش نسبت مسکن مصرفی به سرمایه‌ای ۸۰ به ۲۰ بود و خانه‌ها برای مصرف ساخته می‌شد و الان این نسبت کاملا معکوس شده است. وقتی تمرکز و توجه بر انبوه‌سازی باشد، معمولا خانه‌ها به مصرف‌کننده نمی‌رسد.
به گزارش خبرنگار تسنیم در قم، پروژه مسکن مهر، که از سال ۱۳۸۴ به عنوان یکی از مهمترین سیاست‌های دولت وقت برای خانه‌دار کردن اقشار کم‌درآمد جامعه مطرح شد، پس از گذشت حدود دو دهه همچنان با چالش‌های جدی روبه‌رو است. اگرچه این طرح توانست سقفی بالای سر بسیاری از ایرانیان ایجاد کند، اما به نظر می‌رسد که تحقق کامل اهداف اولیه آن با موانع متعددی مواجه شده است.
یکی از مهمترین مشکلات مسکن مهر، طولانی شدن روند ساخت و تحویل واحدها است. بر اساس آمارهای موجود، هنوز ده‌ها هزار نفر در انتظار تحویل واحدهای خود هستند. این تأخیر طولانی مدت، علاوه بر ایجاد مشکلات فراوان برای متقاضیان، به کاهش اعتماد عمومی به طرح‌های مسکن دولتی نیز دامن زده است.
از طرف دیگر در دولت سیزدهم هم با تعهداتی طرح نهضت ملی مسکن ایجاد شد و در حال حاضر عموم مردمی که درگیر این طرح‌ها بودند منتظر هستند ببینند سیاست دولت جدید در اینباره چیست.
به همین خاطر به سراغ محمدمنان رئیسی نائب رئیس اول کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، نماینده مردم قم در مجلس و عضو ناظر در شورای عالی مسکن رفتیم.
متن پیش‌ِ رو گفت‌وگوی خبرنگار خبرگزاری تسنیم با آقای منان رئیسی است.
تسنیم: نگاه مجلس و کمیسیون عمران بر اتفاقاتی که در بازار مسکن پیش آمده و تعهداتی که به مردم داده شده به چه صورت است؟
ازجمله پروژه‌های مسکن مهر دولت اسبق و نهضت ملی مسکن دولت شهید رئیسی که در تعهد دولت‌های مختلف بوده است؛ هم اکنون در مجموع ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار واحد مسکونی در حال ساخت است. این پروژه‌ها باتوجه به اینکه تعهد دولت بوده و مستند به قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی است؛ تکلیف قانونی هر دولتی است که امور را برعهده بگیرد و پروژه‌ها را دنبال کند.
لذا من به مردم عزیز ایران که در این طرح‌ها ذی‌نفع هستند عرض می‌کنم که جای هیچ نگرانی نیست و دولت قانونا مکلف و موظف به تکمیل این پروژه‌هاست.
تسنیم: بر‌اساس برنامه هفتم پیشرفت کشور و جهش تولید افزایش محدوده سکونت‌گاه‌ها مطرح شده و از طرفی عده‌ای بر این باورند که واگذاری زمین سیاست ناکارآمدی است، نظر شما در اینباره چیست؟
مجلس یازدهم در قانون برنامه پیشرفت کشور مصوب کرد که ۰.۲ درصد معادل ۳۳۰ هزار هکتار به مجموع اراضی ظرفیت سکونت‌گاه‌های کشور اضافه شود. برای تشریح مساحت این عدد می‌توان گفت: ۳۳۰ هزار هکتار تقریبا چیزی معادل ۵ برابر مساحت کل کلان‌شهر تهران یا معادل ۲۵ برابر مساحت کلان‌شهر قم می‌شود.
چنانچه این حجم از اراضی به ظرفیت اراضی سکونت‌گاه‌ها اضافه کنیم، پیش‌بینی می‌شود که تاثیر بسزایی بر شکست قیمت زمین و مسکن بگذارد.
طبق آمارهای رسمی موجود، قیمت متوسط هر متر مربع مسکن در کلان‌شهر تهران تقریبا درحال نزدیک شدن به متری ۱۰۰ میلیون تومان است. هزینه ساخت چقدر است؟ هزینه ساخت هر مترمربع مسکن به طور متوسط چیزی حدود ۱۵ میلیون تومان می‌شود.
حدفاصل ۱۵ میلیون تا ۱۰۰ میلیون، ۸۵ میلیون تومان می‌شود؛ به این معناست که ۸۵ درصد قیمت تمام شده‌ای که بدست مصرف کننده می‌رسد، مربوط به هزینه ساخت، مصالح، خدمات و نیروی مهندسی نیست، بلکه قیمت زمین و رانتی‌ست که بر زمین مترتب می‌شود.
شیب تندتر تورم زمین، نسبت به تورم مسکن و تورم عمومی کشور
این جریان باعث شده است که زمین و مسکنی که باید عاملی برای جهش تولید باشد، خود به تنهایی تبدیل به پیشران تورم شده است. وضعیت به صورتی است که در کلان‌شهرها ۵۰ تا ۷۰ درصد سبد هزینه خانوارها به تأمین مسکن اختصاص پیدا کرده است. به بیان دیگر یک کارگر و کارمند ۷۰ درصد از درآمد خود را صرف تامین مسکن می‌کند. علت این امر، اعمال سیاست‌های اشتباه در بحث مدیریت زمین است.
تسنیم: چرا در کلان‌شهرهای ما ۷۰ تا ۸۰ درصد مسکن صرفا سهم زمین شده است؟
زمین باید عرضه شود تا این سهم زمین شکسته شود. در این صورت جهش تولید در مسکن اتفاق می‌افتد، طبیعتا با این پیشرفت، بسیاری از رسته‌های تولید به پویایی می‌رسد.
برای ساخت یک مسکن انواع رسته‌های شغلی از جمله کاشی و سرامیک، شیرآلات، لوازم خانگی و غیره فعال می‌شود. همانطور که مقام معظم رهبری شعار جهش تولید را عنوان کردند، یکی از این بسترهای پراهمیت مبحث مسکن است.
تسنیم: چنانچه زمین بدست مردم برسد، آیا این واگذاری زمین منجر به تولید یک واحد مسکونی می‌شود؟ (ساخت، تکمیل و نظارت بر کیفیت)
۵۰ سال پیش در آستانه انقلاب اسلامی، در کشور ما نسبت مسکن مصرفی به سرمایه‌ای ۸۰ به ۲۰ بود؛ به این معنا که ۸۰ درصد خانه‌ها با نگاه مصرفی ساخته می‌شد و مصرف‌کننده می‌ساخت تا در آن مستقر شود. فقط ۲۰ درصد از ساخت‌ها بابت سرمایه‌گذاری انجام می‌شد. در حال حاضر این روند به صورت معکوس درآمده است، یعنی ۸۰ درصد با نگاه سرمایه‌ای (سفته‌بازی و سوداگری) و فقط ۲۰ درصد با نگاه مصرفی ساخته می‌شود. علت آن الگوی اشتباه ساختی است که در تمام دهه‌های اخیر ما مرتکب شده‌ایم.
این مسئله جای نگرانی دارد، وزارت راه و شهرسازی دولت شهید رئیسی در ۲ سال آخر متوجه این موضوع شد که باید تغییر الگو دهد. وقتی توجه به سراغ الگوهای عمودی و انبوه‌سازی برود معمولا به دست مصرف کننده نمی‌رسد.
برای مثال اگر در شهر تهران گذری داشته باشیم، در واحدها و آپارتمان‌های انبوه‌سازی، تعداد زیادی از چراغ‌ها خاموش است؛ برآوردها از آن حکایت دارد که ما نزدیک به ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار واحد خالی فقط در کلان‌شهر تهران داریم.
اگر در این شرایط زمین به مردم واگذار شود و در کنار آن ابزارهای تنظیم بازار بویژه بحث مالیات بر خانه‌های خالی را اعمال کنیم، تعداد این واحدهای خالی به مراتب کاهش پیدا می‌کند، به دست مصرف کننده می‌رسد و باعث جهش تولید می‌شود و نرخ تورم مسکن نزولی می‌شود.
تسنیم: نظر شما در زمینه‌ی تکوین الگوی‌های انبوه‌سازی و ساخت خانه‌های ۳۰ تا ۴۰ متری برای تمرکززدایی از شهرهای بزرگ چیست؟
کاملا با این مبحث مخالف هستم. ما در ایران اسلامی زندگی می‌کنیم. حضرت آقا من‌باب استانداردهای بین‌المللی می‌فرمایند: (ما نباید هضم در هاضمه‌ی جهانی بشویم.) ما باید متناسب با فرهنگ، زیست‌بوم و سبک زندگی خود سازوکار داشته باشیم. ۶۰ درصد از بانوان کشور ما زنان خانه‌دار هستند و کوچک‌سازی خانه‌ها ظلمی‌ست بر آن‌ها.
تسنیم: به نظر شما در افقی که ایجاد می‌شود، مساحت زمین باید در چه متراژی باشد؟
ما نمی‌توانیم نسخه‌ی واحدی برای کل کشور تجویز کنیم. برای مثال در کلان‌شهرها ۲۰۰ تا ۲۵۰ متر، در شهرهای بزرگ کمی بزرگتر و بنابراین که روستاها باید خانه مولد باشد و در آن فعالیت‌های کشاورزی و دامداری اتفاق بیافتد طبیعتا وسیعتر احداث شود.
تسنیم: آیا در حال حاضر این نظریات در کمیسیون عمران مجلس هم مطرح شده است؟
کمیسیون عمران مجلس به تازگی شکل گرفته است. گفته‌های من نتایج و ماحصل ۲۰ سال پژوهش بنده و تیمی‌ست که سال‌ها در اینباره کار کرده‌ایم. بدون تعارف عرض می‌کنم، نگران هستم، چرا که اخیرا از برخی کارشناسانی که در دولت‌های اسبق مسئول اجرایی بودند و متأسفانه ناکارآمد عمل کردند دوباره استفاده می‌شود. این کارشناسان سیاست‌های انبوه‌سازی و متراکم‌سازی را به کار بستند، کمااینکه با تبعات منفی آن مواجه شدند.
از رئیس‌جمهور محترم تقاضا می‌کنم از تجربیات دهه‌های پیشین عبرت بگیرند و ان‌شاءالله روند دولت شهید رئیسی در عرضه زمین به مردم، مردمی‌سازی اقتصاد و مسکن دنبال کنند. با این وجود می‌توانند ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار واحد درحال ساخت را به دست مصرف کننده برسانند.
تسنیم: نظر شما درباره‌ی راهکارهای مفید برای رفع نابسامانی در حوزه مسکن چیست؟ (مهمترین بازیگر بازار مسکن کجاست، چه کسی‌ست و چه کارهایی را باید برای بهبود وضع موجود انجام دهد؟)
درحال حاضر مهمترین بازیگر حوزه مسکن سرمایه‌داران و انبوه‌سازانند. این بازیگران تنها به فکر سود و منفعت شخصی خود هستند. برای ساماندهی این شرایط باید بازیگر اصلی این میدان مردم شوند؛ به بیان دیگر زمین و تسهیلات را به دست مردم دهیم تا مردم متناسب با الگوی سبک زندگی خود سازوکار کنند.
تسنیم: چرا ما فکر می‌کنیم مهمترین بازیگر در حوزه مسکن دولت‌ها و سیاست‌گذاری درست هستند؟
این یک تفکر اشتباهی‌ست، چرا که دولت به جای تصدی‌گری، باید تولّی‌گری کند. دولت باید بسترسازی کرده و ابزار را بدست خود مردم دهد. دولت نباید تصدی‌گری کند، بلکه باید تولّی‌گری کند.
مقام معظم رهبری می‌فرمایند: چرا ما در جنگ تحمیلی و دفاع مقدس پیروز شدیم و توانستیم وضع موجود را اداره کنیم؟ زیرا مردم منطبق با ایده شجره طیبه بسیج مردمی میدان‌دار بودند. هم‌اکنون در جنگ اقتصادی امروز نیز خود مردم باید میدان‌دار و کنشگر باشند.
منبع: خبرگزاری تسنیم استان قم/
