تالاب مُره قم، زیست‌محیطی زیبا در دل کویر بوده که بهشت پرندگان مهاجر است، اما ساخت بند بر سر رودخانه شور، شریان حیاتی این تالاب را تنگ کرده و زنگ خطر مرگ تدریجی آن را به صدا در آورده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نسیم قم، مشکل ریزگردها و آلودگی هوا یکی از بحران‌های جدی زیست محیطی در استان قم است، هر سال بر وسعت بیابان‌های استان افزوده می‌شود و از طرفی هم اجرای طرح اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری از پنج سال پیش و ساخت بند بر سر رودخانه‌شور، شریان حیاتی تالاب مُره را هر روز تنگ‌تر می‌کنند. در سال ۱۳۹۸، ۱۸ میلیارد تومان برای بند شور در ۶۰ کیلومتری قم هزینه شد و احداث آن مشکلاتی را ایجا کرده است از جمله اینکه حیات تالاب مُره را به خطر انداخته است.
این رودخانه که تنها رودخانه دائمی منطقه است، به بهانه جلوگیری از پیشروی کویر و ایجاد پوشش گیاهی در بخشی از منطقه کویری منحرف شده است، اقدامی که به مرور تنها تالاب زنده استان قم را هم از بین می‌برد.
تالاب مُره؛ بهشتی در دل کویر
تالاب مُره در ضلع غربی منطقه حفاظت شده کویر و در دشت مسیله در کیلومتر ۵۰ اتوبان قم – گرمسار واقع شده که یکی از پنج تالاب مهم استان قم است.
مساحت تالاب مره به بیش از ۱۰ هزار هکتار می‌رسد و در فصول مختلف سال میزبان انواع پرندگان مهاجر و نادر است.
در این منطقه بیش از ۴۰ گونه گیاهی وجود داشته و وجه تسمیه این تالاب به مره به این دلیل بوده که مره نام کوهی در ضلع شمالی این تالاب است که نام آن کوه بر این تالاب قرار داده شده است.
این تالاب از مهمترین آبگیرهای موجود در فلات مرکزی ایران است که نقش مهمی در پشتیبانی از حیات مسیر تاریخی مهاجرت پرندگان جهان از سیبری تا نیل و برعکس ایفا می‌کند.
شاهچراقی، استاندار اسبق قم در دوران مسؤلیت خود، شکل کنونی این سازه را پر اشکال دانست و اظهار داشت: سازه‌ای که ساختید و سوراخ‌هایی که از آن آب می‌آید و به سمت مره می‌رود هر کسی می‌تواند یک ورقی بگذارد جلوی آن را تا قسمتی ببندد و بگوید آب سرریز شد.
دستور استاندار سابق قم برای اصلاح بند شور
محمد آقامیری، استاندار سابق قم در ۲۶ مردادماه ۱۴۰۳ به این گلوگاه تنفسی رفت که منابع طبیعی بر سر تنها منبع آبی تالاب مره و دریاچه نمک احداث کرده است.
وی گفت: برای مدیریت آب باید هم سازه بند اصلاح شود و هم یک مقداری از این آب به اندازه نیاز بردارند و مابقی به دریاچه برود.
استاندار سابق قم تصریح کرد: در این خصوص مدیریت آب منطقه‌ای مکلف است سازه‌ای احداث کند تا بر اساس آن هدایت آب از مسیر اصلی رودخانه با نظارت این مجموعه و در مواقع نیاز ضروری مراتع و شترداران انجام شود که به موجب این دستورالعمل هیچ نهاد، سازمان یا حتی جوامع محلی و دیگر افراد حق برداشت یا مسدود کردن مسیر رودخانه را ندارند.
آقامیری با بیان اینکه نباید اقدامی صورت گیرد که باعث به مخاطره افتادن حیات تالاب شود، افزود: از آنجا که احداث آزادراه قم -گرمسار باعث شده تا زندگی بخشی از جوامع محلی و بومیان منطقه تحت تاثیر قرار گیرد باید تدابیری اندیشیده شود که این افراد نیز متضرر نشوند، زیرا مردم ذینفعان اصلی در این مسئله هستند.
دستکاری‌های جوامع محلی حیات تالاب مره را به خطر انداخت
محمد حسین بازگیر، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم نیز در این باره با بیان اینکه احداث بند شور و دستکاری‌های جوامع محلی و بومی برای تامین مراتع و آب مایحتاج شتر‌های منطقه باعث شده است تا حیات تالاب مره و میزان حقابه آن به خطر بیفتد، گفت: مهمترین منبع تغذیه تالاب مره رودخانه دائمی شور است که احداث این بند باعث شده تا در مقاطعی از سال آبگیری این تالاب به پایین‌ترین سطح خود برسد و به خشکی آن منجر شود.
وی با ارائه مستنداتی در خصوص حقابه تالاب مره و وضعیت زیست بوم منطقه و همچنین تبیین مخاطراتی که ممکن است با از بین رفتن تالاب مره به وجود آید، عنوان کرد: این تالاب با مساحت ۱۱ هزار هکتار که در همسایگی کویر مرکزی ایران قرار دارد، یکی از کانون‌های مهم کنترل گرد و غبار و ریزگردها برای استان‌های همجوار به‌شمار می‌رود.
دستور استاندار سابق بر زمین ماند
به گزارش تسنیم، حالا حدود سه ماه از این تصمیم استاندار سابق گذشته و نه تنها هیچ تغییری در سازه این بند اتفاق ایجاد نشده، بلکه بخشی از آب رودخانه مسیرش منحرف شده و در کانال جریان پیدا کرده است و به گفته ناظران این منطقه، در بیشتر روزها کانال انحرافی آب دارد.
احمدی کارشناس محیط زیست استان قم به خبرنگار تسنیم، گفت: قسمت سنگ چین بند دچار یک شکستگی شده و در ثانیه ۴۰ لیتر آب از آن جا می‌رود که دستگاری همین بند است. گزارشات متعددی به دست ما می‌رسد که از این مسیر انحراف غیرمجاز آب صورت می‌گیرید.
وی با بیان اینکه رودخانه شور بعد از حدود ۴۰۰ کلیومتر از استان‌های زنجان، قزوین، کرج، تهران و حتی همدان به اینجا می‌آید، بیان کرد: این مقدار آبی که به استان قم وارد می‌شود ۲۰ کیلومتر از این رود را در استان خود داریم.
بند شور و ایجاد مشکل برای تامین آب تالاب مره
کارشناس محیط زیست استان قم تصریح کرد: این بندی که احداث شده تبعات و مشکلات زیادی را برای تامین آب تالاب ارزشمند مره ایجاد کرده در فصلی که باید پرندگان مهاجری که از سیبری به سمت نیل می‌روند را پذیرا باشیم.
ظهرابی، فعال رسانه‌ای محیط زیست با بیان اینکه مشاهدات از گسترش نیزارها و افزایش رسوب‌ها پشت بند خبر می‌دهد، عنوان کرد: این مشکل به مشکل به خودی خود حجم آب رودخانه را کم می‌کند.
وی افزود: به نظر بنده، این بند اضافه است و باید حذف شود و مسیر تاریخی طبیعی خود را طی کند و به تالاب برسد.
این فعال رسانه ای با تاکید بر اینکه آن موقع که این بند احداث شد، اینجا نیزاری وجود نداشت، گفت: دو سال بعد تصویر هوایی گرفتم نیزارها رشد کرده بودند، امروز که آمدم تعجب کردم، چرا که رشد نیزارها سریع و ارتفاعشان به شدت بالا آمده است.
اخطارهای لازم به منابع طبیعی داده شد
محمد رضا اقبال، معاون برنامه‌ریزی شرکت آب منطقه‌ای استان قم نیز به خبرنگار تسنیم، گفت: هر گونه انحراف میزان ورودی آب رودخانه شور به تالاب مره قابل قبول نیست. به واسطه گزارش‌های رسیده از منطقه با عنوان انحراف غیرمجاز آب رودخانه شور و هدایت آب به کانال‌های بندی که منابع طبیعی بر روی رودخانه شور احداث کرده، به منابع طبیعی اخطارهای لازم را دادیم.
وی با تاکید بر اینکه شرکت آب منطقه‌ای به عنوان یک نهاد نظارتی عمل می‌کند و بهره بردار اصلی این بند اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری است، افزود: هر گونه اصلاح سازه به منظور پیشگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی بر عهده منابع طبیعی است.
معاون برنامه ریزی شرکت آب منطقه‌ای هر گونه دخل و تصرف در میزان حق آبه تالاب مره را آسیبی به حیات این تالاب و همچنین دریاچه نمک دانست و تصریح کرد: اگر به این مسئله توجه نشود در آینده تالاب مره و دریاچه نمک نیز به کانون‌های بحران ریزگرد قم اضافه خواهد شد و این پدیده استان‌های همجوار را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
امکان مراقبت دائمی از سازه بند را نداریم
هادی دهقانی، معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان نیز برخی برداشت‌های غیرمجاز را مربوط به اهالی و محلی‌های منطقه دانست و تصریح کرد: این افراد با تخریب بخشی از سازه بند و دستکاری آن باعث انحراف بند می‌شوند که جلوگیری از آن نیازمند نظارت و مراقبت دائمی از منطقه است.
وی با تاکید بر اینکه ما امکانات و توانایی نظارت و مراقبت دائمی را نداریم، گفت: ساخت و احداث این بند یک اقدام کارشناسی بوده و هدف از احداث این بند احیای پوشش گیاهی ضلع شرقی آزاد راه قم گرمسار بوده است.
سرنوشت دریاچه ارومیه در انتظار تالاب مُره
به گزارش تسنیم، بیم این است که تالاب مره و دریاچه نمک قم به سرنوشتی بدتر از دریاچه ارومیه مبتلا شود. بند رودخانه شور نه تنها کارایی مفیدی ندارد، بلکه می‌تواند خطری برای افزایش کانون‌های ریزگرد باشد.
قرار بود بعد از احداث این بند و انحراف آب به این محدوده، با چند حوزه‌ای که برای پخش سیلاب مشخص کرده بودند پوشش گیاهی این منطقه احیا شود، اما بر اساس اطلاعات به دست آمده آخرین تصاویر ماهواره‌ای عملا چیزی از پوشش گیاهی در این محدوده را نشان نمی‌دهد و شاید تنها به مرگ تدریجی “تالاب مُره” بهشت پرندگان مهاجر و زیست‌محیطی زیبا در دل کویر ختم شود.
منبع: خبرگزاری تسنیم استان قم/
