دروازه ری یکی از محلات قدیمی و مهم قم است که به دلیل بی‌توجهی، برخی ساکنانش مهاجرت کردند. اما مدیریت شهری در حال برنامه‌ریزی برای پروژه‌های مهمی، از جمله خیابان «دروازه ری»، برای احیای هویت این منطقه است.
در دل شهر مذهبی و فرهنگی قم محلات قدیمی بی شماری هستند که هرکدام هویت و اصالت خاص خود را دارند اگر قدم در هرکدام از این محلات بزنیم برگی از تاریخ را ورق زده ایم اما با توجه به جاذبه های تاریخی و اصالتی که این محلات دارند طی دورانی بر اثر بی توجهی و تغییر سبک زندگی شهری بی هویت شده و برخی ساکنان اصیل آن از این محلات به سمت محلات جدید شهری مهاجرت کردند .
یکی از محلات صاحب نام و با اصالت شهر قم محله ای به نام «دروازه ری» می باشد که برای خود اصالت و تاریخچه مهمی دارد دروازه ری که احتمالاً کهن‌ترین دروازه قم قبل از احداث جاده ناصری از مسیر علی‌آباد به قم و شاهراه ارتباطی شهر با ری و تهران محسوب می‌شده، تا سال ۱۳۲۱ هنوز پابرجا بوده است.
برای این که به تاریخ و هویت این محله قدیمی دست یابیم به برخی کتب تاریخی قم رفته تا از تاریخ و هویت این محله که زمانی شاهراه مهم مواصلاتی برای کلانشهر قم به شمار می رفت آشنا شویم دوازه ری طبق آن چه کتب تاریخی می گویند از کهن ترین دوازه های شهر قم به شمار می رفت این دروازه قبل از احداث جاده ناصری از مسیر علی آباد به قم و شاه راهی برای ارتباط شهر قم با ری و شهر تهران به شمار می رفته است و تا سال های ۱۳۲۱ هم چنان اصیل و پابرجا بوده است.
اِلمان هویتی دروازه ری را خواهید دید. یک بنای ساده و گنبدی که نشان از تاریخ پرفرازونشیب شهر قم دارد و کاروان‌های اهل دانش و زیارت در سفر به قم را به سمت این شهر راهنمایی می‌کرده است محله دروازه ری که به محله «نوبهار» نیز شهرت دارد در دل خود جاذبه های زیبایی دارد از جمله مزرعه سعدآباد و مقبره «خواجه اباصلت» از یاران امام رضا (ع) را در خود جای داده بود که هنوز هم وجود دارد.
اما جاذبه های تاریخی مهمی نیز در این محله با گذر زمان از بین رفته اند از جمله؛ گذر دروازه ری که این روزها با بی توجهی هویت آن از دست رفته و اثری از این گذر در محله نیست این گذر چهار طاق ای چشمه ای داشته که بازار کهنه و پامنار را به هم وصل می کرده است اما اکنون شکل و هویت تاریخی این محله دگرگون شده است.
خبرنگار پردیسان نوین برای اطلاع از وضعیت محله با برخی قدیمی ها و ساکنان اصیل این منطقه مصاحبه هایی انجام داده که همگی بر توجه بیشتر بر این منطقه تاریخی اتفاق نظر داشتند.
دروازه ری ؛ مقصدی برای گردشگری است اگر به آن بی مهری نمی شد
پیرمردی ۷۰ ساله در یکی از کوچه های مشرف بر این محله در گوشه ای نشسته و باب گفت وگو را باز می کنم او خود را سید مرتضی برقعی می نامند و می گوید: من یک دهه در این محله ساکن هستم این محله دروازه قم وشاه راهی ارتباطی با دیگر شهرها از جمله تهران و شهر ری بود ساکنان آن اصیل و دارای هویت تاریخی بودند اما با توجه به بی توجهی ها و کمبود خدمات شهری اغلب ساکنان به سمت محلات دیگر مهاجرت کردند.
یک بانوی میانسال دیگری معتقد است؛ این محله اگر به آن توجه و هویت آن دوباره بازگردد با توجه به این که در هسته مرکزی قرار گرفته است می تواند در کنار زیارت حرم مطهر و دیگر امامزادگان مسیر و مقصدی برای گردشگری و زیارت باشد این محله ساکنان اصلی خود را از دست داده است لذا امید داریم شهرداری به این محل عنایت ویژه ای داشته باشد.
تلاش مدیریت شهری برای بازگشت هویت محله دروازه ری
مدیر منطقه یک شهرداری قم در گفت وگو با خبرنگار پردیسان نوین بیان می کند: پروژه بهسازی محله دروازه ری از جمله طرح‌های بهسازی بافت فرسوده و تاریخی در شهر قم است که با تعریض معبر، احداث مرکز محله، احداث فضای سبز و پارکینگ همراه خواهد بود و تا کنون شهرداری قم ۴۰۰ میلیارد تومان برای این پروژه هزینه کرده است.هم چنین تقریباً هزار و ۳۰۰ متر به طول دو طرف در این پروژه جدول کشی شد هزار و ۵۰۰ تن آسفالت مورد استفاده قرار گرفت.
وی ادامه داد:عرض محور دروازه ری، عرض ۱۸ متری مصوبه طرح تفصیلی شهر قم بوده که با توجه به قرار گرفتن نیمی از محله در محدوده بافت تاریخی، شهرداری بر سر اجرای همین مقدار نیز با سازمان میراث فرهنگی دچار چالش است.آذرماه سال ۱۴۰۲ بود که دفتر تسهیل‌گری محله دروازه ری تشکیل و در مسجد این محله جلسات با اهالی برگزار شد. مفهوم احداث دفتر تسهیل‌گری این است که بهسازی یک محله را تنها کالبدی نبینیم بلکه باید به مسائل اجتماعی و اقتصادی به‌صورت توأم با موضوعات کالبدی و عمرانی توجه کرد.
محمد حسین علی اکبری می افراید: مساحت پایین املاک تجاری و کوچک بودن آن‌ها یکی دیگر از معضلات تملک در این پروژه است، چراکه این املاک وسیله امرارمعاش اهالی است، اما ارقام تملک به نحوی نیست که ملک تجاری دیگری جایگزین آن شود، از طرفی بسیاری از ملک‌ها جنوبی‌ساز یا به صورت مشاع است که فرایند تملک را دچار چالش می‌کند.
آزادسازی کامل پروژه بهسازی محله دروازه ری
مدیر منطقه یک شهرداری قم در ادامه عنوان می کند: تملکات این پروژه به‌سرعت در حال انجام است اجرای این پروژه‌ها موجب افزایش هویت محله‌ای بافت‌های قدیمی قم می‌شود فضای سبز و پارکینگ در حاشیه اجرای این پروژه مورد توجه قرار گرفته لکه سبز آزادسازی شده و پیمانکار فضای سبز به‌زودی عملیات عمرانی احداث را آغاز می‌کند.
علی اکبری می افزاید : زیرسازی و نوسازی، آسفالت، رفع اختلاف سطح معابر در این مسیر، جدول گذاری و احداث پست برق جدید از دیگر اقدامات بهسازی برای محله دروازه ری با هدف بهسازی و بازگشت هویت به این محله در دست اقدام است از سویی مرمت و بازسازی بقعه تاریخی شیخ اباصلت و آب انبار حاج رئیس با اعتباری بالغ بر ۶۰ میلیارد تومان از دیگر اقدامات صورت گرفته است.
محله دروازه ری؛ و ویژگی ساکنان آن
مدیر منطقه یک شهرداری قم در بخش دیگری از گفت وگوی خود به ویژگی ساکنان این محله اشاره و بیان می کند: ساخت و ساز این محله در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ به نحوی که امروز قابل مشاهده است شکل گرفته است این محله از جمله محلات قدیمی شهر قم می باشد و در جریان انقلاب اسلامی تاثیر مثبتی داشته است این تاثیر به نحوی بوده که در این محله بیش از ۱۲۸ شهید تقدیم انقلاب اسلامی کردند ؛ ساختار کالبدی این محله در دهه‌های گذشته به سمت فرسودگی رفته است، متاسفانه امروز بخش زیادی از محله دروازه ری در قالب بافت فرسوده قرار گرفته و شایسته ساکنین این محله نیست.
به گفته علی اکبری؛ ازجمله معضلات اهالی این محله می‌توان به توان اقتصادی پایین برخی خانوارها، بروز برخی آسیب‌های اجتماعی، فرسودگی محله، کم عرض بودن معابر و … اشاره کرد توسعه خدمات در تمامی سطوح این محله از اهمیت بسیاری برخوردار است، با اجرای این طرح کیفیت سکونت در سطح محله دروازه ری را رونق می یابد .
تعریض معابرمحله در دستور کار شهرداری منطقه یک
مدیر منطقه یک شهرداری قم می گوید: معابر در طرح تفضیلی تقویت شدند، همچنین در طرح تفصیلی برای این محله‌ها تعریض نیز تعریف شد ایجاد انگیزه در نوسازی و ارائه امتیاز به واحدهای خدماتی که در این محل احداث می‌شود ازجمله هدف‌هایی است که در این طرح دنبال می‌شود؛ که اجرای این برنامه‌ها موجب افزایش کیفیت زندگی اهالی این محله شود.
وی افزود: بازگشایی این معبر ، خیابان ۱۵ خرداد را به سمت خیابان عمار یاسر متصل می‌کند که برای این پروژه ۱۶۵ ملک تملک شده است عرض خیابان دروازه ری در طرح تفضیلی حدود ۱۶ متر تعریف شد، همچنین حدود ۱۳هزار متر مربع نیز براساس مصوبه کمیسیون ماده ۵ استان در سال ۱۴۰۰ به عنوان فضاهای شهری اعم از فضای بازی، مراکز خدمات ناحیهای، مجموعه فرهنگی و ورزشی، فضای سبز، تاسیسات و تجهیزات شهری تعریف و تثبیت شد.
به گفته این مسئول؛ هزینه بالای تملکات این محور، برای تامین منابع آن مجموعه مدیریت شهری و شهرداری توان لازم را ندارد و نیازمند منابع خاص می باشد .
علی اکبری تصریح کرد : بحث بازآفرینی محلات کمتر توسعه یافته در سفر ریاست جمهوری به قم به آن پرداخته شد، با پیگیری‌هایی که توسط شهرداری و همچنین مجموعه‌های استان انجام شد، مقرر گردید بخشی از منابعی که به عنوان زمین‌های ۴۸ هکتاری در پردیسان تعریف شده، به عنوان پشتیبان تملکات محور دروازه ری قرار بگیرد.
روان سازی ترافیک اولویت مهم مدیریت شهری
مدیر منطقه یک شهرداری قم در ادامه عنوان می کند: روان‌سازی ترافیک و بازطراحی بافت را در اولویت اصلی شهرداری و شورای اسلامی شهر قم در اجرای این پروژه مهم بود گشایش معابر در بافت‌های فرسوده از مسائل موردتوجه است تا بستر حس تعلق ساکنین به محل و ترافیک روان فراهم شود.
