به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نسیم قم، امروزه حجم بالای ساخت و سازهای شهری و توسعه شهرها افزایش آلودگی های زیست محیطی و نازیبایی‌های بصری را به دنبال داشته و در این بین توسعه فضاهای سبز در شهرها می‌تواند نقش مهمی در حفظ و تعادل محیط زیست و تعدیل آلودگی هوای شهری ایفا کند. این مساله خصوصا در شهرهای کویری و با اقلیم گرم و خشک همچون شهر مقدس قم خود را بیشتر نمایان می‌سازد. فضای سبز شهری از جمله کاربری‌هایی است که توزیع و پراکنش آن در سطح شهر اهمیت زیادی دارد.
به همین خاطر در روند تدوین چشم‌انداز ۱۴۰۴ و ۱۴۱۴ و برنامه‌های پنج‌ساله شهر قم یکی از شاخص‌ها و اهداف مهم توسعه کمی و کیفی فضای سبز و تحقق شهر خرم و آباد و چشم‌نواز در نظر گرفته شده است. بیش از پنج سال از آغاز روند اجرای چشم‌انداز و برنامه‌های پنج‌ساله شهر قم می‌گذرد و واکاوی عملکرد برنامه‌ریزی و اجرایی مدیریت شهری در حوزه فضای سبز اهمیت ویژه‌ای دارد؛ به همین منظور با مجید محمدرضاخانی معاون برنامه‌ریزی و منابع انسانی شهردار قم برای آگاهی از عملکرد در این بخش به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
برنامه‌ریزی و نگاه مدیریت شهری به منظر شهری آینده شهر قم در چشم‌انداز ۱۴۱۴ با چه نگاهی بوده است؟
در چشم انداز ۱۴۱۴ شهر مقدس قم این شهر از نظر منظر شهری شهری است چشم‌نواز خرم و برخوردار از محیط زیستی پایدار؛ چشم نوازی شهری به مفهوم ایجاد شهری زیبا و دلنشین در دید شهروندان و گردشگران شهری است. این مفهوم معادل بــا پیراســتن چهــره شــهر از عوامــل ناهمگون و نازیبا و ایجــاد مناظر و نماهای زیبا و مفر ح و دلنشــین است، به گونه‌ای که خاطره‌ای از شهری همگون و زیبا در ذهن بهرهبرداران نقش ببندد. یکی از مهمترین جنبه های چشــم نوازی شــهری، افزایش حس تعلق و رضایت در شــهروندان نســبت به شــهر است. به عبارت دیگر، شــهری چشــم نواز اســت که براساس شرایط محیطی و نیازهای انسانی به صورت منطقی و متناسب شکل گرفته باشد. شهری که به کیفیت زندگی و روح و روان انسان احترام بگذارد.
شــهر خرم نیز شــهری اســت بهره مند از فضاهای شــهری باطراوت و شــاداب که مردم در آن احساس ســرزندگی کنند. سرزندگی عاملی اســت که در نتیجه جذابیت فضاها و رضایت شــهروندان حاصل شده و در نهایت منجر به ایجاد فضایی زیست پذیر می‌شود. در شــهر خــرم، فضاهــای شــهری بــه گونه ای اســت که ضمــن همخوانی با شــرایط بومــی و محدودیت‌هــا، ســرزندگی لازم را به شهروندان منتقل کند. برخورداری از فضای سبز متناسب با شرایط آب و هوایی و فضاهای شهری مفرح از ویژ گی‌های شهر خرم است. بــا افزایش ســرزندگی فضاهای شــهری، جذابیت بــرای گذران زندگی، کار و تفریح بیشــتر می‌شود، میــزان و دوام حضورپذیری شــهروندان و گردشــگران در فضاهای شــهری و حس تعلق آنان نســبت به شــهر افزایش یافته، و گردشــگران بیشــتری خواهان بازدید خواهند بود.
مسیری که مدیریت شهری برای دستیابی به هدف شهر خرم و چشم‌نواز در چشم‌انداز قم تدوین کرده چگونه است؟
برای رسیدن به این چشم‌انداز از سال ۱۳۹۵ برنامه‌ریزی‌های لازم بر اساس شاخص های کیفی و کمی در حوزه‌های مختلف از جمله مباحث مرتبط با حوزه فضای سبز صورت پذیرفت تا در طول برنامه ۲۰ ساله شهرداری شاخص کمی سرانه فضای سبز از ۱۴ متر در ابتدای اجرای برنامه به ۲۵ متر در پایان این سرانه برساند. یکی از مهمترین راهبردهای برنامه اول راهبردی شهرداری قم راهبرد «حفاظت و توسعه متوازن فضای سبز شهری و پیرا شهری» است. این راهبرد بطور کلی با ایجاد و گسترش عرصه های فضای سبز در داخل محدوده شهری و همچنین پیرامون شهر نقش مهمی در تحقق هدف حوزه زیست محیطی شهر قم را برعهده دارد.
تحقق‌پذیری شاخص توسعه فضای سبز شهری و تحقق شهر خرم و چشم‌نواز چقدر بوده است؟
تا پایان سال ۱۳۹۹ بالغ بر ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار مترمربع توسعه فضای سبز تفرجگاهی و دو میلیون و ۷۵۰ هزارمترمربع فضای سبز معابر و رفیوژ ها و ۱۹.۵ میلیون متر مربع پارک جنگلی و کمربند سبز ایجاد شده است.
در کنار توسعه فضای سبز، بازپیرایی و افزایش کیفیت فضاهای سبز موجود یکی دیگر از سیاست های سیستم مدیریت شهری در این حوزه بوده که سالیانه به طور میانگین بالغ بر ۱۷۰ هزار متر مربع فضاهای سبز نیازمند بازپیرایی و بهسازی اصلاح هستند.
چالش‌هایی که مدیریت شهری در مسیر تحقق این هدف با آنها روبرو بوده چه بوده است؟
یکی از این مسائل سیاست تامین منابع آبی پایدار برای آبیاری فضای سبز است. مهمترین منبع آبی پایدار و در دسترس در شهرها برای آبیاری فضای سبز استفاده از پساب تصفیه شده است. دراین بین موضوع تملک پساب و همچنین تصفیه آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. شهرداری قم با تملک ۲۵ لیتر بر ثانیه و تصفیه آن تنها ۶۳ هکتار از ۲۰۰۰ هکتارعرصه قابل آبیاری با پساب یعنی حدود سه درصد از آن را با پساب آبیاری می کند. براساس مطالعات صورت گرفته نیاز آبی درختان مورد استفا ده در توسعه کمربند سبز و همچین راندمان آبیاری و عوامل تاثیر گذار دیگر، هیدرومدول عرصه های فضای جنگلی بسته به عوامل و فصول مختلف بین ۴ الی ۷ لیتر بر ثانیه برای آبیاری هر هکتار عرصه جنگلی مورد نیاز است.
از طرفی با توسعه شبکه ذخیره سازی آب و تکمیل شبکه آبرسانی از طریق آب خام و حذف آبرسانی از طریق تانکر و آب شرب و همچنین استفاده از آبیاری قطره ای و تحت فشار در این مسیر قدم های بزرگی برداشته شده است.
یکی از سیاست های جدید در حوزه توسعه و نگهداشت فضای سبز، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در توسعه فضای سبز است. در این سیاست می بایست با بررسی کارشناسی و شناسایی ظرفیت های قانونی و خلاقانه و تجارب سایر شهرها راهکارهای مشارکت بخشی شهروندان و بخش خصوصی در توسعه فضای سبز شناسایی و عملیاتی شود.
چه برنامه‌ریزی در سال‌های اخیر برای استفاده از ظرفیت مردم برای توسعه و نگهداری فضای سبز انجام شده است؟
در طول برنامه اول شهرداری قم با استفاده از آگاهی بخشی شهروندان در حوزه نگهداشت و همچنین حساس سازی آنها نسبت به سرمایه های شهر در گام اول به دنبال عدم آسیب پذیری فضای سبز شهری و پیرا شهری ناشی از استفاده نادرست شهروندان از این فضاها بوده و در گام دوم مشارکت شهروندان در نگهداری فعالانه از فضای سبز شهری را دنبال می کند به همین دلیل شهرداری با پیاده سازی طرح های مانند طرح همیار سبز به دنبال تحقق این مهم بوده است که این طرح می بایست در برنامه دوم با جدیت و برنامه محور ادامه یافته و انتظارات از این طرح در طول برنامه دوم شفاف سازی می شود.
نگاه برنامه و بودجه ۱۴۰۱ شهرداری به توسعه فضای سبز چه خواهد بود؟
در بودجه سال ۱۴۰۱ تمرکز شهرداری بر ایجاد توازن در ایجاد و توسعه فضاهای سبز شهری در مناطق و محلات خواهد بود تا انشاءلله کلیه شهروندان در همه نقاط شهر بتوانند از محیط های فضای سبز به میزان سرانه های استاندارد استفاده کنند.
ارتقا کالبدی شهر مقدس قم و رساندن این شهر به جایگاهی در شان مقام معنوی و مذهبی آن وظیفه ایست که مجموعه مدیریت شهری با تمام توان در تحقق آن بر اساس سند چشم انداز ۲۰ ساله کوشاست و امید است با همیاری و همدلی همه ذینفعان در سایه عنایات کریمه اهل بیت (س) این مسیر سخت با موفقیت طی شود.
