آیت‌الله جوادی آملی: رسالت علما معرفی قرآن و آموزه‌های آن در سطح جهان است

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نسیم قم به نقل از خبرگزاری فارس بزرگداشت سالگرد ارتحات آیت‌الله علامه طباطبایی و گردهمایی استادان علوم عقلی باحضور آیت‌الله جوادی آملی و طلاب و اساتید مجمع عالی حکمت اسلامی در دارالقرآن علامه طباطبایی واقع در شهر قم برگزار شد.

در این برنامه آیت‌الله جوادی آملی گفت: خداوند مسئولیتی را بر عهده علما قرار داد  که از عهده آنان بر می‌آیند و می‌توانند تراث پیامبر (ص) و عترت را ارث ببرند و آن مسئولیت، معرفی قرآن در بعد جهانی است.

وی با بیان اینکه خود قرآن، قرآن را جهانی معرفی کرده است تصریح کرد: براساس آیات متعدد، این کتاب بر تمامی مکاتب جهانی حکومت دارد و پیروز است و مرجع همه کتب است؛ خداوند این کتاب را به واسطه رسول گرامی برجسته می‌کند و این هدف رسمی رسالت پیامبر در سوره‌های مختلف از جمله سوره مبارکه فتح است.

این مفسر قرآن با بیان اینکه ما اگر جهانی حرف بزنیم و قمی فکر کنیم و جهانی حرف بزنیم و به ایران بیندیشیم و جهانی حرف بزنیم ولی خاورمیانه‌ای بنیدیشیم با آیات قرآن هماهنگ نیست افزود: در سوره مائده فرمود که قرآن، مهیمن بر همه کتب است بنابراین اگر نهایت سیر حرکت ما از حرم تا جمکران باشد جهانی نخواهیم شد.

این مفسر قرآن بیان کرد: انتظار ظهور و فرج، به جهانی فکر کردن و اندیشیدن است بنابراین اگر وقتی غرب رفتیم غربی و شرق رفتیم شرقی حزف زدیم دین اسلام بر همه هیمنه خواهد یافت.

این استاد حوزه علمیه با بیان اینکه براساس روایات، مداد علما از خون شهدا افضل است ادامه داد: فتح خیبر از پربرکت‌ترین نعمات خدا بود ولی در همین روز فتح خیبر، جعفر برادر امام علی بعد از ۱۵ سال تبلیغ از حبشه آمد و پیامبر فرمود خداوند دو نعمت بزرگ به من داد و من نمی‌دانم از قدم جعفر خوشحال باشم و یا از فتح خیبر؛ بنابراین عالم به‌روز و بفهم کاری همانند فتح خیبر می‌کند؛ جعفر ۱۵ سال فهمید و فهماند لذا به اندازه فتح خیبر برای اسلام مفید بود.

آیت‌الله جوادی آملی تصریح کرد: جعفر مسیحیت آن روز و فرهنگ حبشه را شناخت و تثلیث را با قرآن، باطل کرد بنابراین وقتی از حبشه به مدینه آمد کار فتح خیبر را کرد پس می‌شود که یک آخوند هم به اندازه فتح مکه در نزد امام زمان بیارزد.

این مرجع تقلید خطاب به روحانیون حاضر افزود: اگر قرآن، هیمنه دارد پس شما شاهدید و باید همه کتب را ارزیابی کنید و تثلیث را تعدیل و عقیده باطل یهودیان را باطل کنید البته به شرط اینکه عاقلانه سخن بگوییم.

معنای اخلاص

وی افزود: امشب سخن از اخلاص علامه شد ولی اخلاص این نیست که اربعین بگیریم تا علامه شویم بلکه اخلاص آن است که از خدا جز خدا نخواهیم و اگر از خدا غیرخدا را خواستیم غبن است؛ فرمود اگر کسی می‌خواهد علامه شود ممکن است بشود ولی دیگر اخلاص نیست، بلکه تحصیل و درس خواندن است.

این مفسر قرآن با اشاره به روایتی از امام عسکری(ع) افزود: امام در این روایت فرمودند که، اگر مسافت نزدیک باشد نه زاد می‌خواهد و نه راحله ولی سفر طولانی هم زاد می‌خواهد و هم راحله و زاد را در سوره بقره معرفی کرد که همان تقواست و راحله و مرکب، نماز شب است.

صاحب تفسیر تسنیم اظهار کرد: وظیفه اصلی پیامبر(ص) صلات لیل بود؛ البته مناجات و دعای سحر هم نقش دارد ولی مرکب اصلی همان نماز شب است. پیامبر مسئول جهانی کردن قرآن را داشت و نماز شب، مرکب او بود و پیامبر(ص) هم برای همیشه زنده است و علما هم ورثه انبیاء هستند.

آیت‌الله جوادی آملی بیان کرد: در ارث مادی تا مورث نمیرد ارثی به کسی نمی‌رسد ولی در ارث معنوی تا وارث نمیرد چیزی به او نمی‌رسد؛ علامه طباطبایی و مرحوم قاضی این راه را رفتند و چرا ما نتوانیم به اندازه جعفر که معصوم نبود کاری بکنیم تا روشنی چشم ولی عصر شویم.

وی افزود: باید ادعیه درس در حوزه شود؛ در مناجات شعبانیه امام سجاد، طرز نازکردن با خدا را به ما نشان می‌دهد؛ در این دعا که بخش اول آن منادات است در بخش دوم به مناجات تبدیل می‌شود؛ در فرازی آمده که خدایا اگر تو مرا در قیامت مواخذه کنی می‌گویم تو که بزرگتر بودی چرا مرا نبخشیدی و آبروی مرا بردی؟ بنابراین علومی داریم که توجیه گر ناز و علومی توجیه گر نیاز است.

صاحب تفسیر تسنیم ادامه داد: سیدصدرالدین قونوی در شرح ویژگی‌های پیامبر آورده که از خصلت‌های آن حضرت آن بود که تمام‌رخ با دیگران حرف می زد و امروز هم که میلیاردها انسان روی زمین هستند با همین ادب با انان حرف می‌زند زیرا رحمت للعالمین است.

وی بیان کرد: قرآن از همان ابتدا خود را جهانی  معرفی کرد بنابراین ما هم باید جهانی باشیم و قمی فکر نکنیم زیرا اگر نفهمیم دکارت و هایدگر و … چه گفته‌اند نمی‌توانیم حرف دین را جهانی کنیم؛ امروز چین تقریبا نزدیک ۲۰ برابر ما هست ولی دو نفر بنیاد فکری آن را راه انداختند؛ بنابراین حوزوی ما باید از طریق علوم عقلی با افکار مناطق شرق و غرب آشنا باشد تا سرباز امام زمان باشد.

عقل، زبان بین‌المللی قرآن

آیت‌الله جوادی آملی اظهار کرد: زبان بین‌المللی قرآن، عقل و استدلال و فطرت است و اگر می‌خواهیم با جهان حرف بزنیم باید با حکمت، برهان عقلی و استدلال حرف بزنیم.

وی با اشاره به باسط الیدین بودن خداوند با بیان اینکه خدا با کرامت نعمتی را به انسان می دهد افزود: این شدنی است که حوزه شاگردانی بپروراند که کار جعفر طیار را بکنند.

آیت‌الله جوادی آملی با بیان اینکه قبرستان برای ما در حد فاتحه خواندن است ولی برای کسانی مانند مرحوم قاضی، مدرسه است بیان کرد: اگر کسی قبرستان برود و چیزی یاد نگیرد حق قبرستان را ادا نکرده است بنابراین مرحوم قاضی بسیاری از چیزها را از وادی السلام گرفته است.

وی با بیان اینکه استعمار و استثمار آلودگی است گفت: رفع آلودگی این مقوله‌ها از آب بر نمی‌آید و از خون بر می‌آید؛ کشوری که خون داد می‌تواند در برابر استکبار بایستد؛ استعمار و استکبار را فقط خون پاک می‌کند لذا امام فرمود خون بر شمشیر پیروز است.

آیت‌الله جوادی آملی اظهار کرد: قرآن فرمود کشوری که خون داد و پاک شد باید میوه پاک بدهد و این باید به دست حوزویان صورت می‌گیرد. ما باید حتما میوه ای داشته باشیم که غرب را مغلوب کنیم و این مسئله جز با عقل محض و فلسفه نمی‌شود و باید این‌ها را احیا کنیم.

وی افزود: راه برهان عقلی که بتوانیم جواب دنیا را بدهیم از مسیر دانش‌های علوم عقلی و فلسفه و … قابل طی کردن است بنابراین ما وقتی منتظر هستیم که جهانی حرف بزنیم و فکر کنیم و عمل کنیم ولی اگر قمی فکر کنیم و حرف بزنیم جهانی نخواهیم شد.

در ادامه آیت‌الله غلامرضا فیاضی، رئیس هیئت مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی گفت: قطار انقلاب در حال ظهور در حال حرکت است و امیدوارم ما هم در این قطار باشیم و در این مسیر حرکت کنیم.

وی با اشاره به تفسیر قرآن به قرآن علامه با اشاره به تعبیر شریفه «… وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِکُلِّ شَیْءٍ»  بیان کرد:  علامه در اینجا در مورد کتاب دو احتمال فرموده و فرموده است یک احتمال این است که کتاب قرآن، کتاب علم الهی است و احتمال دوم این است که آنچه برای هدایت بشر لازم است در قرآن وجود دارد و علامه احتمال دوم را تایید کرده است.

وی با بیان اینکه خیلی از جزئیات و هزاران فروع عقیدتی و فقهی و اخلاقی در قرآن نیست بنابراین توجیه این آیه چگونه است؟ افزود: توجیه این است که قرآن، ظاهری دارد که برای همه کسانی که مقدمات فهم ظاهر را کسب کرده‌اند (ادبیات عرب را بلد هستند و از علم اصول مطلعند) قابل فهم است اما قرآن علاوه بر اظهار لایه‌هایی دارد که در روایات به بطن تعبیر شده و در برخی روایات آمده که امام معصوم آیه را به چیزی که ظاهر نیست تفسیر فرموده و گفته‌اند که بطن قرآن است.

آیت الله فیاضی با بیان اینکه روش استنتاجی که در منطق داریم برای اینکه یک آیه را با ایه دیگر بسنجیم مفید است تصریح کرد: هزاران راه استنباط از ضمیمه کردن آیات مبارکات برای رسیدن به یک مطلب جدید وجود دارد بنابراین کنار هم گذاشتن آیات با یکدیگر استنباط تصاعدی از قرآن به ما می‌دهد تا مطلب جدیدی به دست آید.

قرآن، بی نهایت علم است

استاد علوم عقلی حوزه علمیه اظهار کرد: در این روش تماما از قرآن استفاده می‌شود بنابراین اگر کسی مدعی شود که قرآن، بی نهایت علم است ادعای درستی است؛ مرتبا ثروت علمی کسی که با قرآن کار می‌کند زیاد می‌شود تا معلومات جدیدی به دست آورد.

وی با بیان اینکه قرآن، ساخته بشر نیست بیان کرد: براساس آیه پایانی سوره مبارکه یوسف قرآن، تفصیل همه چیز است و چیزی نیست که در قرآن بیان نشده باشد و روایات معتبری هم هست که بر این موضوع تاکید کرده است؛ در تفسیر علی بن ابراهیم روایتی است که قرآن تبیان برای همه چیز است و هیچکس تمنی نمی‌کند که چیزی در قرآن باشد که نیست.

آیت الله فیاضی تصریح کرد: بسیاری از روایات دارای سند معتبر در این زمینه یعنی تبیان بودن قرآن وجود دارد از جمله امام صادق(ع) فرمودند که خدا با پیامبر شما پیامبران را ختم کرد و با کتاب شما کتب را ختم کرد و آن را تبیان لکل شیء قرار داد. پس در قرآن همه چیز هست بنابراین کسی نمی‌تواند مدعی شود که تفسیر قرآن نیازی به چیزی بیرون از خود قرآن داشته باشد لذا علامه طباطبایی فرمود، قرآن نور است و همه چیز در آن است.

وی افزود: هرگز علامه نفرمود که هر مفسری همه چیز را می‌تواند بفهمد، بنابراین مفسرانی همه چیز را از قرآن را می‌فهمند که خود قرآن و روایات به آن اشاره کرده‌اند یعنی بیان پیامبر تفسیر تمامی قرآن است و سر اینکه در حدیث ثقلین آمده «لن یفترقا…» این است که کسی که قرآن را می‌خواهد بفهمد باید مبین قرآن را هم داشته باشد و مبین قرآن هم هر علمی دارد از قرآن است.

آیت الله فیاضی بیان کرد: به همین دلیل ائمه از مردم می‌خواستند که اگر ما حرفی زدیم استناد قرآنی آن را بخواهید و علامه طباطبایی در مقدمه المیزان فرمودند که پیامبر و عترت طاهرین در هیچ کجا به جز قرآن تمسک نکرده است.

استاد حوزه علمیه اظهار کرد: اگر کسی اهل تهذیب و تزکیه بود و به لایه‌هایی از باطن راه یافت می‌تواند برای تفسیر قرآن به قرآن از این لایه هم بهره ببرد بنابراین سخنان علامه قابل دفاع جدی است و غیر از آن نمی‌توان گفت.