قم به عنوان دومین شهر زیارتی ایران، مرکز علوم اسلامی و پنجره ارتباطی جهان شیعه، نیازمند تحولی اساسی در زیرساخت‌های شهری است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، محمد فنایی اشکوری، استاد دانشگاه و پژوهشگر در یادداشتی به موضوع “ضرورت احیای هویت شهری در مسیر تبدیل به کلان‌شهر معنوی جهان اسلام” پرداخته که در زیر آمده است:
حضور پرشکوه مردم قم در راهپیمایی روز قدس، بار دیگر ضرورت بازنگری در طراحی فضای شهری این کلان‌شهر مذهبی را آشکار ساخت. اگرچه شکوه این تجمعات، نمادی از روحیه انقلابی مردم است، اما مسیرهای نامناسب و باریک مرکز شهر مانند خیابان‌های ارم و صفاییه، که هنوز پس از چهار دهه، همان ساختار پیش از انقلاب را حفظ کرده‌اند، نه تنها عبور و مرور را دشوار می‌سازند، بلکه مانع نمایش عظمت واقعی جمعیت حتی در تصاویر هوایی می‌شوند. این در حالی است که پروژه موفق بلوار رسول اکرم (از حرم حضرت معصومه(س) تا مسجد مقدس جمکران) نشان می‌دهد چگونه می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق، فضاهای شهری را با کارکردهای مذهبی و ملی همسو کرد.
قم به عنوان دومین شهر زیارتی ایران، مرکز علوم اسلامی و پنجره ارتباطی جهان شیعه، نیازمند تحولی اساسی در زیرساخت‌های شهری است. پیشنهاد می‌شود با محوریت حرم مطهر حضرت معصومه(س)، طرحی جامع برای بازآفرینی مرکز شهر اجرا شود که سه محور اصلی را پوشش دهد:
۱. طراحی فضایی دلگشا و روح نواز از سه‌راه بازار تا مصلای قدس
با الهام از موفقیت بلوار رسول اکرم، لازم است مسیرهای تنگ و فرسوده مرکز شهر -به ویژه خیابان‌های ارم و صفاییه- با تخلیه بناهای غیرضروری (به جز آثار تاریخی) به فضایی باز و کارآمد تبدیل شوند. ایجاد بلواری عریض تا رودخانه با پیاده راه‌های سایه‌دار، آبنماهای موزون، نمادهای مذهبی-ملی (مانند مجسمه‌های پرچم‌داران عاشورا) و فضای سبز گسترده با درختان سرو و نخل و نارنج، نه تنها شکوه راهپیمایی‌ها را چندبرابر می‌کند، بلکه این محور را به نمادی جهانی از هویت قم بدل خواهد ساخت. ضمنا ورود هر نوع وسیله نقلیه موتوری، چه اتومبیل و چه موتور سیکلت، به این محدوده باید ممنوع باشد. نیازی به این وسایل وجود ندارد، زیرا فروشگاه‌ها و منازل مسکونی در این منطقه نیستند. تمامی فروشگاه‌ها و مراکز خرید در شرق این محدوده و خارج از آن قرار دارند و دسترسی آسان به آن‌ها فراهم است. ایستگاه مترویی باید در دو نقطه از این مجموعه قرار گیرد تا از هر نقطه شهر بتوان به حرم و محوطه اطراف دسترسی داشت. همچنین، برای جابجایی افراد در این محدوده، باید وسایل نقلیه برقی مشابه آنچه در فرودگاه‌ها و مکان‌های توریستی است، وجود داشته باشد.
۲. توسعه منطقه فرهنگی-علمی در شرق حرم مطهر
انتقال سکونت گاه‌های مسکونی از شرق خیابان‌های ارم و صفاییه به شهرک‌های نو در حاشیه کویر، فرصتی است برای ایجاد «قطب علمی-فرهنگی تشیع»، احداث موزه های گوناگون از جمله موزۀ تخصصی تاریخ حوزه‌های علمیه، هتل‌ها و اقامتگاه های زوار و مسافران با معماری اصیل سنتی، مراکز تجاری و بازارچه‌های صنایع‌دستی فاخر و مراکز علمی و تحقیقاتی بین‌المللی، همزمان به جذابیت شهری می‌افزاید و تجربه‌ای ماندگار برای زائران و گردشگران داخلی و خارجی خلق می‌کند.
۳. تکمیل زیرساخت‌های کلان: از فرودگاه بین‌المللی تا حمل‌ونقل پایدار
نبود فرودگاه بین‌المللی، نقطه ضعفی غیرقابل چشم‌پوشی برای شهری با موقعیت جهانی مانند قم است. ساخت فرودگاهی با الهام از معماری گنبد حرم حضرت معصومه(س) در حاشیه کویر -همراه با خطوط پروازی مستقیم به نقاط مختلف به ویژه به شهرهای مقدس- گامی ضروری برای تبدیل قم به مقصد گردشگری معنوی است. همچنین، توسعه سامانه حمل‌ونقل پاک درون شهری (قطار شهری، اتوبوس‌های برقی، دوچرخه‌های اشتراکی) و تبدیل محورهای اصلی به «شهر بدون خودرو» در مناسبت‌های خاص، روانی برگزاری مراسم بزرگ را تضمین می‌کند.
این طرح تنها یک پروژه عمرانی نیست؛ احیای هویت شهری است که قم را از «شهری با ظرفیت‌های خفته» به «نماد فرهنگ و معنویت جهان اسلام» ارتقا می‌دهد. تحقق این چشم‌انداز نیازمند عزم ملی است: همکاری دولت، شهرداری، حوزه های علمیه، دانشگاه ها، و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی می‌تواند قم را به مقصدی بدل کند که هر زائر و گردشگری آرزو کند بار دیگر آن را ببیند، شهری که در آن، شکوه بناهای با معماری سنتی، مراسم مذهبی، راهپیمایی ها و تجمعات دینی و ملی مانند تظاهرات ۲۲ بهمن و روز قدس، و برنامه های جذاب و فاخر فرهنگی و هنری در آیینه معماری اسلامی بازتاب می‌یابد و جایگاه واقعی آن به عنوان یکی از قطب های اصلی علمی و معنوی جهان اسلام تثبیت می‌شود.
منبع: خبرگزاری تسنیم استان قم/
